Plantenfoto's

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 79 Bladzijde 145

Tgheslacht

Wollecruyt es vierderleye als Dioscorides scrijft van gheslachte. Dierste twee sijn die witte Wollecruyden/ waer af deene manneken ende die andere wijfken ghenaempt worden. Tderde dat swert Wollecrut/ ende Tvierde dat wilt Wollecruyt.

Tfatsoen

1   Dwit Wollecruyt manneken heeft groote breede langhe witte saechte en wollachtighe bladeren tusschen den welcken eenen hooghen langhen steel voortcoemt van onder tot over oft ontrent den middel met ghelijcken maer mindere bladeren becleet/ en van daren voort met geele welrieckende bloemkens rontsomme beset elck bloemken in vijf bladerkens ghedeylt/ met synen liefelijcken bloemkens en schoone oft vercierde keerse

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 79 Bladzijde 146

[146]    ghelijckende. Die wortel es lanck slecht houtachtich en vinghers dick.

2   Dat ander wit Wollecruyt dat wijfken gheheeten wordt es van witten saechten wol achtighen bladeren/ stelen en wortelen den voorghescreven ghelijck/ alleen sijn bloemkens sijn wit ende in ses bladerkens verdeylt.

3   Dat derde Wollecruyt dat oock een Wollecruyt wijfken es/ es den voorgescreven anderen van stelen bladeren ende bloemen ghelijck/ maer sijn bladeren sijn meerder. Dijsghelijckx oock sijn bloemen/ wesende bleeckachtich geel van vervwen/ met cleyne roodachtighe drayekens daer in hanghende/ van fatsoene eenen cleynen roosken schier ghelijck. Die wortel es lanck ende dick ghelijck aen die andere.

4   Dat Swert Wollecruyt heeft rouwe groote swerte bladeren van ruecke sterck/ int aentasten niet saecht. Sijn bloemen sijn geel/ ghefatsoeneert ghelijck die bloemen van den anderen/ maer mindere/ wortelen ende stelen sijn den anderen ghelijck.

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 79 Bladzijde 147

[147]   5   Dat wildt Wollecruyt es met sijnen stelen ende bladeren der Savien seer ghelijck/ het heeft vele dunne viercantighe rijskens ende houtachtighe tacxkens daer aen/ altijt uut een ledt/ wassen twee tseghen een saechte wittachtighe bladeren/ den bladeren van Savie van fatsoene ghelijck maer meerder ende saechter/ op dopperste van den stelen/ wassen die bloemen rontsomme met cranskens ghelijck aen die Maelruvie van verwen geel.

Plaetse

Die Wollecruyden wassen aen die canten van den velden by den wegen ende op die dijcken.

5   Dat wildt Wollecruyt en es hier te lande niet ghemeyn/ maer dat hebben wy ghesien in den schoonen hof van Jaques van Campaignien groot liefhebber der Cruyden.

Tijt

Wollecruyden bloeyen meest in Hoymaent Ooghstmaent ende Herfstmaent/ dat Wildt oock spaeder.

Naem

Wollecruyt wordt geheeten in Griecx Phlomos/ in Latijn Verbascum/ van Apuleius ooc Lychnitis en Pycnitis/ ende van sommigen Candela regis, Candelaria en Lanaria. In die Apoteke Tapsus barbatus/ in Hoochduytsch Wullkraut/ Kertzenkraut/ Brennkraut/ Himelkraut/ Unholdenkertz en Kunnigskertz/ in Neerduytsch Wollecruyt/ Wollebladeren ende tortsecruyt. In Franchois Bouillon.

Natuere

Wollecruyden sijn drooghe van natueren sonder merckelijcke hitte oft wermte.

Cracht en werckinghe

A   Die wortel van den witten Wollecruyden in rooden wijn ghesoden stelpt ende gheneest dat root melizoen ende die loop des buycx.

B   Die selve wortelen in water ghesoden ende gedroncken/ sijn goet voor die gene die gescuert ende van binnen gequetst oft geborsten sijn ende tsegen den verouderden ende langduerenden hoest.

C   Tselve water daer die wortel inne ghesoden es versuet den tantsweer/ ende es goet tseghen die swillinghen ende sweeringhen van den amandelen van der keele/ alsmen dat werm in die mont hout ende die mont daer mede spoelt.

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 79 Bladzijde 148

[148]   D. Van den witten Wollecruyt wijfken wordt ghescreven dat in die drooghe bladeren van desen cruyde/ die ghedrooghde vijgen gheleyt lange tijt dueren ende seer goet blyven.

E   Die bladeren van Wollecruyt sijn oock seer goet tseghen die speenen alsmen die speenen daer mede vaecht/ oft in dwater bayet oft mede wascht daer die bladeren in ghesoden sijn.

F   Dat swert Wollecruyt met die schoone geele bloemen in water oft wijn ghesoden ende ghedroncken es goet tseghen die ghebreken van der borsten en longhene en voor den ghenen die hoesten ende die etter spouwen. Die selve bladeren met Ruyte ghesoden ghenesen die pijne ende weedom van der syden.

G   Die bladeren van dat swert Wollecruyt in water ghesoden sijn goet gheleyt op die coude ghezwillen ende sweeringhen der ooghen/ die selve bladeren met huenich en wijn vermenght ghenesen die verergerde ende onsteken sweeringhen/ ende met azijn die onsteken wonden.

H   Die geel bloemen van den Wollecruyde in die looghe gheleyt maken het hayr geel/ alstmen daer mede wascht.

I   Tsaet van Wollecruyt es goet ghedroncken als Plinius scrijft den ghenen die eenich let ghebroken oft uut den lede hebben/ want het doet dat ghezwel ende die pijne minderen.

K   Dwilt Wollecruyt ghestooten es goet gheleyt op die verbrantheyt van vier oft heet water oft andersins.

L   Apuleius scrijft dat Mercurius Ulyssi Wollecruyt gaf/ doen hy by Circe quam/ om dat hy daer mede bewaert ende bescermt wesen soude/ voor alle tooverien van Circe.