Beginpagina van Plantaardigheden.nl
Actuele toepassingen van planten
© Wolverlei Tekst en Beeld –  Martin Stevens
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

Plantenfoto's

   

A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

   
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt
28-04-2023

«  Cruijdeboeck deel 1 capitel 85, bladzijde 157-159 (in werkelijkheid 156-158)  Zie volgende pagina »

Van Netelen.   Cap. lxxxv.

Tgheslacht ende ondersceet

[157]   Der Netelen sijn twee gheslachten. Deen gheslacht/ sijn die heete brandende ende stekende Netelen. Dat ander die doove Netelen die niet en steken oft en branden/ ende elck van desen gheslachten es veelderleye. Die heete brandende netelen sijn drijerleye/ die Roomsche/ groote ende cleyne oft heete Netelen/ die wederom in twee gheslachten ghetrocken worden/ te weten in Manneken ende in Wijfken/ Dmanneken sijn die Roomsche Netelen/ Dwijfken die andere twee. Der doover Netelene sal in naest volghende capittel bescreven worden.

Tfatsoen

1   Die Roomsche Netelen hebben ronde rouwe hole hayrachtighe stelen/ daer aen wassen langhe rouwe scerpbrandende rontsomme diep ghekerfte bladeren/ tusschen den welcken ende den stelen voortcomen ronde rouwe bollekens/ daer in bruyn plat glattich saet voortcoemt/ den sade van Lijnsaet ghelijck maer rondere ende mindere.

 

2   Dat ander gheslacht dat groote Netelen gheheeten wordt/ es den voorghescreven van hooghen en rouwen stelen gelijck/ sijn bladeren sijn oock rouw brandende ende rontsomme ghekerft maer niet zoo diep als die andere/ van coluere meest swert gruen ende

 

[158]   van sommighen bruyn root. Tsaet wast aen langhe faselinghen nederwaerts hanghende/ ende es den Hirs wat ghelijck maer mindere. Die wortel es lanck dun ende geel hier ende daer in deerde vlidderende.

 

3   Die heete netelen sijn den voorghescreven Netelen ghelijck maer veel minder/ niet over eenen voet oft onderhalven/ hooch wassende. Die stelen sijn ront ende rouw/ die bladeren den anderen ghelijck maer minder ende gruender. Tsaet meerder ende die wortel corter.

Plaetse

Die Roomsche Netelen wassen hier te lande in sommighe bosschen ghelijck in Soenien bosch maer worden selden ghevonden/ sij worden oock in der cruytliefhebbers hoven ghesayet. Die andere gheslachten wassen al om ontrent den tuynen hegghen ende mueren.

Tijt

Tsaet van den Netelen wordt in Ooghstmaent rijp.

Naem

Netelen heeten in Griecx Acalyphe ende Cnide/ in Latijn ende in die Apoteke Urtica/ in Franchois Ortie.

1   Dat ierste gheslacht wordt nu ter tijt gheheeten Urtica Romana ende Urtica mas. In Hoochduytsch Welschnessel. In onser talen Roomsche netelen. In Franchois Ortie Romaine.

2   Dat tweede gheslacht wordt gheheeten Urtica communis, Urtica faemina, ende Urtica maior/ in Hoochduytsch Brennend Nessel/ hier te lande groote Netelen. In Franchois Grand Ortie.

 

[159]   3   Dat aldercleynste gheslacht wordt van Plinius gheheeten Cania/ nu ter tijt Urtica minor. In Hoochduytsch Heyternessel en Habernessel. In Neerduytsch heete netelen. In Franchois Petite Ortie.

Natuere

Die brandende Netelen sijn werm ende drooghe van natueren ende subtijl van substantien.

Cracht en werckinghe

A   Tsaet van den Roomschen Netelen met huenich ghemenght/ ende dickwils gheleckt suyvert die borste/ van alle taye fluymen ende andere vervuylde vochticheden ende es midts dyen goet tseghen die corticheyt van den adem/ kieckhoest/ sweeringhen der longhene ende veroudert pleuresis.

B   Tselve saet met sueten wijn ghedroncken verweckt den mensche tot byslapen/ ende es goet tseghen die opblasinghe ende winden der maghen.

C   Tsaet van den selven Roomschen Netelen met Meede een half vierendeel loots swaer naer den eten tsavonts ghedroncken doet lichtelijcken overgheven als Plinius scrijft.

D   Die bladeren van Netelen met Mosschelen ghesoden ende gedroncken maecken saechten camerganck/ ende doen wel urine ende water maken.

E   Die bladeren van alle Netelen in water ghesoden/ ende daer af met Myrrha ghedroncken doet den vrouwen huer natuerlijcke cranckheyt comen. Tselve doet oock het saet met sueten wijn ghedroncken.

F   Tsap van den bladeren in den mont ghenomen ende ghegorgelt es seer goet voor den huych ende die swillinghe van dat lelleken.

G   Die bladeren van Netelen ghestooten ende met sout vermenght/ sijn goet gheleyt op die beet van dulle verwoede honden/ op groote quade sweeren gelijck op den Cancker ende dijerghelijcke stinckende ende vuyle sweeringhen/ ende op alderhande ghezwel/ als bloetsweeren ende sweeren by den ooren ende dijerghelijcke.

H   Die bladeren van Netelen met een salve van olie en was ghemenght ghenesen die herde milten daer op gheleyt.

I   Die bladeren van Netelen ghestooten ende op die nuese ende tvoorhooft gheleyt stelpen dat bloyen uut die nuese/ ende in die nuese ghesteken verwecken zy dat bloeyen.

K   Van den bladeren van Netelen met Myrrha ghestooten een Pessus ghemaeckt ende in die moeder ghedaen doet den vrouwen huer natuerlijcke cranckheyt comen.