Tijt
[184] Die welrieckende Violetten bloeyen in Meerte. Die Wilde oock in die Meerte ende in Aprill/ somtijts oock spader.
Naem
Die schoone liefelijcke Violetten worden in Griecx gheheeten Ion Porphyroun/ in Latijn Viola nigra, en Viola purpurea. In die Apoteke Viola. In Hoochduytsch blauw Veiel/ of Mertzen violen. In Franchois Violette des mars. Dat cruyt van den Violetten wordt gheheeten in die Apoteke Violaria ende Mater violarum.
Oirsaecke zijns Naems
Violetten als Constantinus die keyser scrijft/ hebben hueren naem in Griecx Ion/ naer die Joncfrouw Io/ die welcke Jupiter bevrucht hebbende verandert heeft in een coe/ om dat Juno sijn huysvrouwe niet ghewaer worden en soude dat hy huer beminde/ tot wyens eere ende voetsel dat eerdtrijck duer tghebet van Jupiter die Violetten voort ghebracht heeft/ die Jupiter naer den naem van sijn beminde Io/ in Griecx Ion ghenaempt heeft/ daer naer zy oock in Latijn als sommighe scrijven Violae quasi vitulae gheheeten worden. Nicander scrijft dat den naem Ion den Violetten ghegheven es naer die Nymphen van Ionien/ die alder ierst Jupiter die Violetten ghegheven ende ghetoont hebben.
Natuere
Violetten sijn cout in den iersten graedt/ ende vochtich tot in den tweeden.
Cracht en werckinghe
A Violetten in water ghesoden ende ghedroncken sijn goet tseghen die heete cortsen ende tseghen alle verhittinghen van der levere ende van alle inwendighe leden/ ende iaghen af duer den camerganck die heete geele cholerijcke vochticheden. Tselve doen oock/ dat sap/ syrope ende conserve van Violetten.
B Syrope van Violetten/ es goet tseghen verhitte longhene ende borste/ ende es goet in dat Pleuris is en tseghen den hoest ghebruyckt/ ende tseghen die cortse sonderlinge van den kinderen.
C Die selve Syrope gheneest alle verhittinghen ende rouwicheden van der keelen alsmense dicwils in den mont neempt. Tselve doen oock dat suycker/ conserve ende tsap van Violetten.
D Tgeel dat middel in die bloemkens wast in water ghesoden es goets tseghen die squinantie ende ghezwel van der keelen daer mede ghegorgelt/ ende tseghen die vallende sieckte van de ionghen kinderen ghedroncken.
E Violetten ghestooten ende alleen oft met olie vermenght op thooft gheleyt leschen ende nemen af/ die hitte ende versueten die pijne des hoofts/ ende verwecken tot slapen/ ende maken die hersenen vochtich/ ende midts dyen sijn goet tseghen die verdrooginghe van den herssenen/ melancolie/ swaericheyt ende diepe ghepeysen.
F Violetten ghestooten ende met meel van gersten mout ghemenght/ sijn goet gheleyt op alle heete gheswellen ende apostumatien/ ende ghenesen die verhittinghe ende pijne der ooghen/ ende die heete sweeringhen ende swellinghen/ ende dat uutgaen des eersderms.
G Tsaet van Violetten met wijn oft water gedroncken es goet tseghen die steeck van den Scorpioenen.
H Tcruyt van den Violetten es goet ghebruyckt tseghen die heete cortsen/ ende verhittinghen van der levere/ ende verweckt den camerganck.
I Die wilde Violetten sijn den welrieckende van crachten wat ghelijck maer veel onsterckelijker/ ende daer om oock in der medecynen niet oorboorlijck. |