Beginpagina van Plantaardigheden.nl
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

1554 Cruijdeboeck met transcriptie (overgeschreven)
A | B | C | D | E | F | G| H | IJK | L | M | N | O | P | QR | S | T | U | V | WXYZ

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2 Bloemen, welrieckende cruyden, saden, ende dyer ghelijcken Planten Alfabetisch

Deel 3

Deel 4

Deel 5

Deel 6

Register van die cracht der Cruyden
 
Oude Nederlandse namen
* Project Dodoens
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt 28-04-2023

«  Cruijdeboeck deel 2 capitel 28, bladzijde 221-222   Zie volgende pagina »

Van Plompen.   Cap. xxviii.

1  

Nymphaea alba - Witte waterlelie

2  

Nuphar lutea - Gele plomp

 

Tgheslacht

Plompen sijn tweederleye. Geel ende wit/ die niet alleen in die bloemen maer oock van wortelen verscheyden ende onghelijck sijn.

Tfatsoen

Nymphaea alba - Witte waterlelie

Foto Luc Regniers

Zie alle foto's van Bioweb Plantengids

Nymphaea alba, Clavus Veneris, Papaver palustre (Nenuphar), (witte) Plompen
  • 1644 Vlaams: Plompen (Witte)
  • 1616 Latijn: Nymphaea alba [585]
  • 1554/1557: Blanc d'eauë, Clavus Veneris, Horstang, Horstrang, Horwurtz, Nenuphar blanc, Nymphaea alba, Papaver palustre, Plompen (witte), Seeblumen, Wasser Gilgen, Wassermahen

[222]   1   Die witte Plompen hebben groote breede rondachtighe bladeren die som op dwater swemmen ende som daer onder drijven/ die altsamen van der wortel voortcomen op ronde langhe effene stelen wassende. Die bloemen comen oock vander wortel op gelijcke stelen voort/ ende hebben in dmiddel vele geele veeselinghen/ ende rontsomme gheset xxvi. oft xxviii. witte breede bladerkens/ elck bladerken schier eenen duym breet/ oft den bladeren van Donderbaert gelijck. Als die bloemen vergaen sijn zoo comen daer ronde bollekens voort daer in tsaet leyt dat breet ende swert is. Die wortel is swert rouw/ somtijts eenen arm dicke met veele veselinghen.

Nuphar lutea - Gele plomp

Zie alle foto's van Bioweb Plantengids

Nymphaea lutea, Nenuphar citrinum, geele Plompen
  • 1644 Vlaams: Plompen (Geele)
  • 1616 Latijn: Nymphaea lutea [585]
  • 1554/1557: Blephara, Iaulne d'eauë, Nenuphar citrinum, Nenuphar iaulne, Nymphaea lutea, Plompen

2   Die geele Plompen sijn den witten van bladeren seer ghelijck/ die bloemen sijn geel minder dan die witte/ ende als die vergaen zoo volghen daer ronde langhe voor enghe hoofdekens naer/ ghelijck een potteken gefatsoeneert. Die wortel is wit/ bol/ eenen arm dicke/ ende lanck/ met veel knobbelen ende sommighe aenhanghende dicke drayen.

Plaetse

Dese bloemen wassen in grachten/ poelen ende dyerghelijcke staende wateren.

Tijt

Plompen bloeyen in Braeckmaent/ somtijts oock vroegher.

Naem

1   Dierste gheslachte van desen bloemen wordt gheheeten in Griecx Nymphaea, van sommighen Clavus Veneris, en Papaver palustre. In die Apoteke Nenuphar. In Hoochduytsch Seeblumen/ wasser Gilgen/ Wassermahem/ Horwurtz/ Horstrang. Hier te lande Plompen ende witte Plompen. In Franchois Blanc deau.

2   Dat ander gheslacht wordt gheheeten Nymphaea lutea/ ende Nenuphar citrinum. In Duytsch geele Plompen. In Franchois Blanc deaue iaulne/ ou Jaulnet deaue. Die bloeme daer af heet in Griecx als Dioscorides scrijft Blephara.

Natuere

Beyde dese gheslachten van Plompen/ ende sonderlinghe die wortelen/ sijn drooghe ende cout van natueren/ sonder eenighe scerpheyt.

Cracht ende werckinghe

1
A
   Die wortel oft tsaet van witten Plompen in wijn ghesoden ende gehdroncken/ sijn goet den ghenen die den loop des buycx/ dat root melizoen ende dat nootsel hebben.

B   Die selve wortel met witten wijn ghesoden gheneest die pijne ende weedom van der milten en van der blasen.

C   Die wortel ende tsaet van witten Plompen is oock seer goet tseghen den lust van by slapen/ alsmense in water ziedt ende daer af drinckt/ oft in die spijse ghebruyckt/ want zy verdrooght dat natuerlijck saet ende doet den mensche in reynicheyt leven. Tselve doet oock die selve wortel/ als Plinius scrijft/ ghestooten ende van buyten op die scamelijcke leden gheleyt.

D   Conserve van den bloemen is oock tot allen den voorghescreven gebreken seer goet/ ende daer en boven oock tot alle heete cortsen ende tsegen den hooftsweer/ zy doet oock gherustelijck slapen ende beneempt alle oncuysche droomen.

E   Die wortel van witten Plompen ghestooten is seer goet geleyt op die pijne weedom ende verhittinghe van der maghen/ ende van der blasen.

F   Die selve wortel met water gestooten verdrijft alle vlecken ende plecken des lichaems als zy daer mede bestreken worden. Ende met swerten teer vermenght/ gheneest zy die quade loopende scorftheyt des hoofts.

G   Die wortel van Plompen groen ghestooten ende op die wonden gheleyt stelpt dat bloeyen als Theophrastus scrijft.

2
H  
Die wortel van geel Plompen in rooden dicken wijn ghesoden ende ghedroncken stelpt ende gheneest die vloet van den vrouwen ende sonderlinghe die witte vloet.

 

^Naar het begin van deze pagina