Beginpagina van Plantaardigheden.nl
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

1554 Cruijdeboeck met transcriptie (overgeschreven)
A | B | C | D | E | F | G| H | IJK | L | M | N | O | P | QR | S | T | U | V | WXYZ

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2 Bloemen, welrieckende cruyden, saden, ende dyer ghelijcken Planten Alfabetisch

Deel 3

Deel 4

Deel 5

Deel 6

Register van die cracht der Cruyden
 
Oude Nederlandse namen
* Project Dodoens
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt 28-04-2023

«  Cruijdeboeck deel 2 capitel 84, bladzijde 317-319  Zie volgende pagina »

Van Bevernelle.   Cap. lxxxiiii.

 

Pimpinella - Bevernel

1  

Pimpinella major - Grote bevernel

2  

Pimpinella saxifraga - Kleine bevernel

 

Tgheslacht

Bevernelle es tweederhande/ Groot ende cleyn. Die groote wordt gheheeten Bevernaert/ die cleyne Bevernelle.

Tfatsoen

Pimpinella - Bevernel

Saxifragia, Saxifraga, Petra findula, Bibinella, Bipennula, Pimpinella, Pampinula

Noot: Bipennula, Pimpinella, Pampinula zijn eigenlijk namen voor de "ghemeyne Pimpinelle" (Sanguisorba = Pimpernel), zie hoofdstuk 94 van deel 1.

 

Pimpinella major - Grote bevernel

Saxifragia maior, groot Bevernelle (Bevernaert)

  • 1644 Vlaams: Bevernaert, Steenbreke (Groote)
  • 1616 Latijn: Saxifraga magna
  • 1554/1557: Bevernaert, Bevernelle, Bibernell, Bibinella, Bipennula, Feldmoren, Pampinula, Petrafindula, Pimpinella, Saxifraga, Saxifrage, Saxifrage (grande), Saxifragia, Saxifragia maior

[318]   1   Die Bevernaert heeft eenen langhen holen knoopachtighen steel/ daer aen wassen swertgruene bladeren van vele bladerkens aen een ribbeken tseghen een wassende vergaert/ den bladeren van tammen Pastinaken van fatsoene ghelijck maer mindere/ ende elck besonder blat es rontsomme ghelijck een saghe ghekerft. Die bloemen sijn wit ende wassen in ronde croonkens. Tsaet es den ghemeyne Peterselie sade ghelijck maer heeter ende scerper op die tonghe. Die wortel es slecht wit ende lanck gelijck die wortel van Peterselie maer scerp ende heet van smaecke ghelijck die Gengeber.

Pimpinella saxifraga - Kleine bevernel

Saxifragia minor, (cleyn) Bevernelle
  • 1644 Vlaams: Bevernelle, Steenbreke (Kleyne)
  • 1616 Latijn: Saxifraga parva
  • 1554/1557: Bevernaert, Bevernelle, Bibernell, Bibinella, Bipennula, Feldmoren, Pampinula, Petrafindula, Pimpinella, Saxifraga, Saxifrage, Saxifrage (petite), Saxifragia, Saxifragia minor

2   Die Bevernelle es den Bevernaert van stelen/ bladeren/ bloemen ende sade in alder manieren ghelijck alleen cleynder ende minder/ ende heeter oft scerper van smaecke. Die wortel van desen es oock slecht ende lanck/ van smaecke scerp ende seer heet.

3   Noch esser oock een ander cleyn Bevernelle met stelen bloemen saet ende wortelen van fatsoene smaecke ende ruecke der voorghescreven Bevernelle ghelijck/ alleen die bladeren sijn meer ende anders ghesneden/ den bladeren van Peterselie oft van wilde Eppe niet seer onghelijck.

Plaetse

1   Bevernaert wast op sommighe hooghe beempden daer vetten grondt es.

2   Die cleyne wassen onder die haghen ende aen die canten van den velden ende op grasachtighe dorre plaetsen. Ende beyde dese gheslachten sijn hier te lande ghemeyn.

 

Tijt

[319]   Bevernellen bloeyen van in Braeckmaent tot in deynde van Ooghstmaent/ ende dan es huer saet rijp.

Naem

Bevernelle wordt gheheeten in Latijn ende in die Apoteke hier te lande Saxifragia en Saxifraga/ van Simon Januensis Petra findula/ van sommighen Bibinella. In Hoochduytsch Bibernell ende Feldmoren. In Neerduytsch Bevernaert ende Bevernelle. Daer sijn oock eenighe die de selve heeten Bipennulam, Pimpinellam en Pampinulam/ dwelck die oprecht van onse ghemeyne Pimpinelle sijn daer af int xciii. capittel des ierste deels ghescreven es/ desen cruyde niet toe en behoorende/ als dat oudt versken bewijst dat aldus heeft/ Pimpinella pilos, Saxifraga non habet ullos/ dat es Pimpinelle es ghehayrt/ Bevernelle en es niet ghehayrt/ waer uut dat blijckt dat onse ghemeyne Pimpinelle in Hoochduytsch Kolbeskraut ghenaemt/ die ghehayrde bladeren heeft/ in Latijn over langhe iaeren Pimpinella gheheeten es gheweest. Ende die Bevernelle niet ghehayrt sijnde Saxifragia ghenaempt. Die gheleerde dees tijts willende die Bevernelle tot eenich cap. van Dioscorides trecken/ heeten som die Bevernelle Sison. Die andere Petroselimum Macedonicum. Die derde maken daer af een gheslachte van Daucus ghelijckmen dat breeder in onse Latijnsche aenteekeninghen verclaert sal vinden.

Natuere

Bevernelle met hueren sade wortelen ende cruyt/ sijn werm ende drooghe tot in den derden graedt.

Cracht ende werckinghe

A   Tsaet ende die wortelen van Bevernellen met wijn ghedroncken oft daer in ghesoden/ doen water maken/ breken den steen der nieren ende der blasen/ ende sijn seer goet tseghen die droppelpisse ende verstoptheyt van den nieren ende van der blasen.

B   Die selve wortelen ende saet verwecken oock die natuerlijcke cranckheyt der vrouwen/ iaghen af die secondine ende doode vruchten in der manieren als voor ghebruyckt.

C   Die wortel ghedroocht/ ghepoedert ende met suycker inghenomen sterckt ende verwermt die maghe/ doet die spijse verteeren/ geneest die pijne in den buyck ende dat Colicompas/ ende doet winden lossen.

D   Die wortelen ende saet van Bevernellen sijn oock goet den ghenen die eenich ledt vercrompen oft ghespannen hebben/ die lam oft van der popelsie sieck sijn/ oft eenighe coude langduerende cortsen hebben. Item den ghenen die van eenich fenijnnich ghedierte ghebeten sijn oft fenijn inghenomen hebben.

E   Die selve wortel van Bevernelle met wijn ende azijn inghenomen gheneest die pestilentie. Ende in den mont ghehouwen bewaert ende bescermt den mensche van der selver sieckte ende van alle quade lochten.

F   Die wortel van Bevernelle gheknout doet zeeveren ende treckt veel taye vochticheyt uut den hoofde/ versuet den tantsweer/ ende doet die spraecke als yemant van der popelsien gheraeckt es wedercomen. Tselve doet die selve wortel in azijn alleen oft met water ghesoden ende in den mont ghehouwen.

G   Tsap van den bladeren van Bevernelle/ suyvert ende neempt af alle vlecken plecken ende dat sproet/ ende maeckt dat aensicht claer ende schoon.

H   Tselve sap suyvert oock die onreyne wonden daer in ghedaen. Dijsgelick werck doen oock die ghewreven bladeren daer op gheleyt.

I   Dwater van Bevernelle alleen oft met wijn ghedistilleert maeckt dat ghesichte claer ende neempt af alle duysterheyt van den ooghen daer in ghedruypt.

 

^Naar het begin van deze pagina