Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2 Bloemen, welrieckende cruyden, saden, ende dyer ghelijcken Planten Alfabetisch

Deel 3

Deel 4

Deel 5

Deel 6

Stachys officinalis - Betonie

• Cruijdeboeck deel 2 capitel 88 Bladzijde 323

Tfatsoen

Stachys officinalis - Betonie Zie alle foto's van Bioweb Plantengids

Betonica, Vetonica (Betonica, Vetonica), Betonie 1644 Vlaams: Betonie 1616 Latijn: Betonica [40] 1554/1557: Beteoësne, Betoine, Betonica, Betonick (braun), Betonie, Vetonica

1   Betonie heeft langachtighe ende breedachtighe bladeren/ van vervwen doncker gruen die rontsomme ghelijck een saghe ghekerft sijn ende van ruecke liefelijck. Tusschen den welcken voortcoemt eenen rouwen viercantighen steel onderhalven voet lanck/ gelijcke maer wat mindere bladerkens dragende/ ende op dopperste voortbringhende een corte are/ vol van welrieckende bloemkens van verwen meest root/ som oock (maer seer selden) sneewit/ naer die welcke in die are swert lanck ende ghehoeckt saet wast. Die wortel heeft vele aenhanghende veeselinghen.

• Cruijdeboeck deel 2 capitel 88 Bladzijde 324

Betonica altera, Veronica = Eerenprijs (zie deel 1, hoofdstuk 16)

[324]   2   Van noch een ander Betonie scrijft Paulus Egineta/ die nu ter tijt Veronica gheheeten wordt/ daer af wy in dat xvi.Capittel ghescreven hebben van den iersten boeck.

Plaetse

Betonie wast in die beempden/ ende oock in donckere bosschen ende berchachtighe ghelijcke plaetsen/ zy wordt oock al om in die hoven gheplant.

Tijt

Betonie bloeyet meest in Hoymaent.

Naem

Betonie wordt gheheeten in Griecx Cestron ende Psychotrophon. In Latijn ende in die Apoteken Betonica ende Vetonica. In Hoochduytsch Braun betonick. In Franchois Betoine ou Betoesne.

Natuere

Betonie es werm ende drooch tot in den tweeden graedt.

Cracht ende werckinghe

A   Betonie in water ghesoden ende ghedroncken/ lost die urine/ ende breeckt den steen in die nieren/ zy suyvert ende reynicht die borst ende die longhene van den fluymen en van die ettere/ ende es mits dyen goet den ghenen die uutdrooghen ende die hoesten.

B   Die bladeren van Betonie ghedroocht een vierendeel loots swaer met huenich water inghenomen/ sijn goet den ghenen die huer zenuwen ghetrocken worden oft ontcrimpen. Item den vrouwen die met die moeder ghequelt sijn.

C   Die selve bladeren in der selver manieren ghebruyckt doen den vrouwen huer natuerlijcke cranckheyt comen.

D   Item die ghedroochde bladeren van Betonie met wijn sijn goet den ghenen die van slanghen ende nateren ghebeten sijn gedroncken/ ende op die beten ende steken gheleyt. Dijsghelijcx oock den ghenen die fenijn inghenomen hebben. Ende alsmen dese bladeren te voren in neempt zoo bescermen zy den mensche van alle fenijn.

E   Betonie opent ende gheneest die verstoptheyt van der lever/ milte/ ende van den nieren/ ende es goet tseghen die watersucht.

F   Betonie met wijn ende water ghedroncken es goet tseghen bloetspouwen/ ende gheneest alle inwendighe ende uutwendighe quetsuren.

G   Betonie met huenich water maeckt saechten camerganck/ ende es goet ghebruyckt tseghen die vallende sieckte/ rasernie ende weedom in thooft.

H   Betonie met ghesuyverde huenich vermenght ende tsavonts naer den eten inghenomen sterckt die maghe/ ende doet die spijse verteeren ende beneempt dat ripsen ende opworpen. Tselve doet oock die conserve van Betonie met suycker ghemaeckt een boon groot inghenomen.

I   Die wortel van Betonie ghedroocht/ ende met huenich water inghenomen doet spouwen ende taeye slijmachtighe fluymen ende andere quade vochticheden overgeven.