Beginpagina van Plantaardigheden.nl
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

1554 Cruijdeboeck met transcriptie (overgeschreven)
A | B | C | D | E | F | G| H | IJK | L | M | N | O | P | QR | S | T | U | V | WXYZ

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2 Bloemen, welrieckende cruyden, saden, ende dyer ghelijcken Planten Alfabetisch

Deel 3

Deel 4

Deel 5

Deel 6

Register van die cracht der Cruyden
 
Oude Nederlandse namen
* Project Dodoens
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt 28-04-2023

«  Cruijdeboeck deel 2 capitel 93, bladzijde 331-334  Zie volgende pagina »

Van Meesterwortel.   Cap. xciii.

Aegopodium podagraria - Zevenblad - Meesterwortel, wilde (Gheraerdt, Sevenbladt)

zie

Laserpitium sylvestre, Laserpitium nothum, Herba Gerardi, Heptaphyllon, Septifolium, wilde Meesterwortel (Gheraerdt, Sevenbladt)

  • 1644 Vlaams: Flercijncruydt, Geeraerdt(scruydt)
  • 1616 Latijn: Herba Gerardi
  • 1554/1557: Geraert, Herba Gerardi, Herbe Gerard, Ostrutium sauvage, Septfueilles, Septifolium, Sevenblat

zie

Kijk eens

Plantengids Bioweb KULAK

op Blaichs homepage

op Wolverlei

Informatie en verkrijgbaarheid op Plantago

op internet

2
1  

Peucedanum ostruthium - Meesterwortel

 

Tgheslacht

Meesterwortel es tweederleye/ Tam ende wildt malcanderen van bladeren/ bloemen ende wortelen niet seer onghelijck/ beyde hier te lande bekent.

Tfatsoen

Peucedanum ostruthium - Meesterwortel

Laserpitium, Laser (Osteritium, Ostrition, Ostrution, Laserpitium Germanicum), steel: Silphion, wortel: Magydaris, Magudaris, blad: Maspeton, (tam) Meesterwortel

   Noot: Een aantal van de bovenvermelde namen heeft betrekking op Seepcruyt (Saponaria officinalis = Zeepkruid), zie deel 3, hoofdstuk 21

  • 1644 Vlaams: Meesterwortele
  • 1616 Latijn: Astrantia
  • 1554/1557: sterancium, Condisi, Herba fullonum, Herbe à foulon, Herbe savoniere, Lanaria, Meesterwortel, Meysterwurtz, Osteritium, Ostrition, Ostrutium, Radicula, Saponaria, Seepcruyt, Seiffenkraut, Struthium, Weschkraut

[332]   1   Meesterwortel heeft groote breede bladeren/ den bladeren van die groote Eppe schier ghelijck maer gruender ende stercker van ruecke. Ende elck van desen bladeren es in drije andere bladeren verdeylt/ die wederom in tween oft drijen ghecloven sijn/ zoo dat elck bladt in seven oft neghen deelen verdeylt es/ ende elck besonder bladeken es rontsomme ghesneden ende ghelijck een saghe ghekerft. Tusschen dese bladeren wassen die teere geknoopte stelen/ die beneden by der aerden roodachtich sijn/ daer op wassen ronde croonen voortsbringhende witte bloemen/ ende daer naer breet saet gelijck tsaet van Dille. Die wortel es lanck vinghers dick/ cruypende/ tot veel plaetsen nieuwe bladeren uutworpende van buyten bruyn/ van binnen witachtich/ heet op die tonghe ende sterck van ruecke. Uut desen wortelen ende stelen als zy ghequetst sijn vloeyet sterck sap/ dat ghedroocht wordt/ ende in der medecynen seer veel gebruyckt wordt/ van wyens namen ende crachten hier naer men bescreven sal vinden.

Aegopodium podagraria - Zevenblad

Zie alle foto's van Bioweb Plantengids

 

2   Dat Wildt gheslacht dat hier te lande Gheraerdt gheheeten wordt es van bladeren bloemen ende wortelen der voorghescreven Meesterwortel niet seer onghelijck/ maer die bladeren sijn minder op langher stelen wassende/ die wortel teerder/ witter/ ende niet zoo dick. Ende het gheheel cruyt met den wortelen/ es veel onstercker/ nochtans sonder rueck ende smaeck.

Plaetse

Meesterwortel wast op die hooghe gheberchten ende in die wildernisse van Cyrenen dat een landt in Aphrica es/ ende dese es die alderbeste/ goet ende welrieckende sap

 

[333]   uutghevende. Sy wast oock in Syrien/ Medien/ Armenien/ ende Lysbien/ maer der deser sap en es niet soo goet ende es seer onliefelijck van ruecke. Sy wordt oock in Duytschlant ende hier te lande in die hoven gheplant/ ende dese en gheeft gheen sap uut.

2   Dat ander wildt gheslacht die Gheraedt/ wast al om in die hoven ende graspleynen van selfs ende es een recht oncruyt. Ende waer dat beyde dese cruyden eens gheplant worden oft van selfs voortcomen/ daer blijven zy gheerne wassende/ ende bevanghen alle iaren meerder en meerder plaetse.

Tijt

Dese cruyden bloeyen hier te lande in Braeckmaent ende in Hoymaent.

Naem

1   Die oprechte Meesterwortel wordt gheheeten in Griecx Silphion. In Latijn Laser ende Laserpitium. Van sommighen als Dioscorides scrijft Magudaris/ sonderlinghe tghene dat gheen sap uut en gheeft als in Lybium ende hier te lande wassende/ dat nu ter tijt in die Apoteken ghenaempt wordt Osteritium Ostrition ende Ostrution/ van sommighen oock Laserpitium Germanicum. In Hoochduytsch Meysterwurtz/ ende daer naer hier te lande Meesterwortel.

Die stelen van dat oprechte Meesterwortel wordt ghenaempt in Griecx ende in Latijn Silphion.

Die wortelen Magydaris ende Magudaris.

Die bladeren Maspeton.

2   Dat ander wildt gheslacht wordt nu ter tijt gheheeten Herba Gerardi, Hetaphyllon ende Septifolium. In Duytsch Gheraerdt ende Sevenbladt ende mach wel Laserpitum sylvestre oft Laserpitium Nothum gheheeten worden.

Natuere

Meesterwortel sonderlinghe die wortel es werm ende drooghe tot in den derden graedt.

Dat wildt gheslacht es van ghelijcken natueren maer niet zoo sterck.

Cracht ende werckinghe

1
A
   Die wortel van dat oprecht Meesterwortel es seer goet als Dioscorides ende Galenus scrijven tseghen alle vergiftheyt gedroncken/ ende in spijse een luttel daer af oft met den sout ghebruyckt maeckt den adem welrieckende.

B   Die bladeren van dit cruyt als Plinius scrijft in wijn ghesoden ende ghedroncken suyveren die moedere ende iaghen af die secondine ende die doode vruchten.

C   Die wortel ghestooten ende met olie vermenght doet sceyden dat gheronnen bloet/ ende verdrijft die blauw gheslaghen oft ghestooten plecken/ gheneest ende doet verdwynen die croppen/ klieren/ ende alle herde gheswellen daer op gheleyt.

D   Die selve wortel ghepoedert ende met olie van Lischwortelen ende was gemenghelt ende een plaester daer af ghemaeckt/ versuet ende gheneest die pijne van der hopen die men Sciatica heet.

E   Die selve wortel met den scellen van Granaetappelen ende azijn ghesoden verdrijven die speenen/ wratten/ ende alle aenwassinghen van den eersderm. Tselve doen zy oock als zy in water ghesoden worden ende tfondament daer mede ghestooft wordt.

F   Van onse ghemeyne Meesterwortel scrijven oock die medecijns die binnen corten

 

[334]    iaren gheleeft hebben/ dat die selve wortele niet alleen goet sijn tseghen alle vergiftheyt/ maer oock tseghen alle quade lochten en tseghen die pestilentie seer sonderlinge sijn/ met wijn inghenomen. Ende dat zy ghestooten alleen oft met den bladeren. Die pestilentiale clieren/ apostumatien/ ende gheswillen doen sceyden ende genesen daer op gheleyt.

G   Die selve wortelen reynighen ende suyveren die borst/ verdeylen ende doen sceyden die taye fluymen/ ende sijn seer goet tseghen den verouderden hoest van coude oorspronck nemende met huenich vermenght ende dickwils gheleckt.

H   Die wortel van desen cruyde gheneest die verouderde coude huyverachtighe cortsen/ ende dat water laden/ ende doet sweeten met wijn ghedroncken.

I   In der selver manieren die selve wortel ghebruyckt sterckt ende verwermt die maghe/ doet die spijse verteeren/ maeckt appetijt ende verdrijft die winden ende opblasinghen der sijden ende des buycx.

K   Dese wortelen doen oock water ende urine maken/ reynighen ende suyveren die nieren ende die blase/ breken den steen ende doen den selve rijsen/ verwecken die natuerlijcke cranckheyt der vrouwen ende iaghen af die secondine ende doode vruchten.

L   Meesterwortel es oock seer goet inghenomen den ghenen die ghevallen ghestooten oft van binnen ghequetst sijn/ want zy gheneest tghene datter ghequetst es ende sceydt ende doet verdwijnen dat bloet dat binnen tlichaems gheronnen es.

M   Meesterwortel in den mont ghehouwen ende gheknout versuet die pijne ende weedom der tanden ende treckt vele vochticheyts uut den hoofde.

N   Meesterwortel met den bladeren ghestooten es seer goet gheleyt op die beet van den verwoeden honden/ ende op alle beten ende steken van slanghen ende dyerghelijcken fenijnnighe ghedierten.

O   Dat wildt gheslacht gestooten ende op die leden die van tfledercijn sieck sijn gheleyt/ versuet die pijne ende doet dat gheswil sceyden ende vergaen.

P   Dit selve wildt cruyt gheneest oock die speenen alsment in water siedt/ ende tfondament daer mede stooft/ als tot veel plaetsen ondervonden es.

 

^Naar het begin van deze pagina