Beginpagina van Plantaardigheden.nl
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

1554 Cruijdeboeck met transcriptie (overgeschreven)
A | B | C | D | E | F | G| H | IJK | L | M | N | O | P | QR | S | T | U | V | WXYZ

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2

Deel 3

Deel 4

Deel 5 Cruyden, wortelen ende vruchten, diemen in die spijse ghebruyckt Planten Alfabetisch

Deel 6

Register van die cracht der Cruyden
 
Oude Nederlandse namen
* Project Dodoens
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt 28-04-2023

«  Cruijdeboeck deel 5 capitel 28, bladzijde 626-628   Zie volgende pagina »

Van Pepoenen.   Cap. xxviii.

 

Cucurbita - Pompoen

1  

Cucurbita pepo (eerste variëteit) - Pompoen (Sierpompoen, Courgette, Zomerpompoen)

2  
 

Cucurbita pepo (tweede variëteit) - Pompoen (Sierpompoen, Courgette, Zomerpompoen)

3  
 

Cucurbita pepo (derde variëteit) - Pompoen

Cucurbita moschata - Muskaatpompoen (Muskaatkalebas)

 

Tgheslacht

Pepoenen sijn een gheslacht van Concommeren/ ende sijn nu ter tijt veelderleye/ Groote ronde ende platte/ van den welcken die groote oock tweederleye sijn/ wit ende gruen.

Tfatsoen

Cucurbita - Pompoen

Pepones, Sicyopepones, Pepones cucumerales

 

Cucurbita pepo (eerste variëteit) - Pompoen (Sierpompoen, Courgette, Zomerpompoen)

Pepones magni, Cucumeres Turcici, groote Pepoenen (Torcksche Concommeren)

  • 1644 Vlaams: Pepoenen (Groote Langhworpighe oft Turcksche)
  • 1616 Latijn: Pepo maior oblongus [665]
  • 1554/1557: Concombre de Turquie, Concommeren (Torcksche), Cucumeren (Turckischer), Cucumeres Turcici, Pepoenen (groote), Pepon grand, Pepones, Pepones cucumerales, Pepones magni, Po(u)pon grand, Pseben, Sicyopepones

1   Die groote Pepoenen hebben langhe ronde dicke hole rouwe stelen met scerpe corte dorenen beset/ ende daer aen wassende groote breede rouwe bladeren/ met vier oft vijf diepe kerven verdeylt/ die veel meerder sijn dan die bladeren van Cauwoorden. Ende by desen bladeren comen oock voort Clauwieren/ daer mede dat dese Pepoenen hoogh wassende ende climmende al om aen haken ende huer vast maken. Die bloemen wassen tusschen die bladeren/ ende sijn seeer groot/ binnen hol om die canten ghescaert/ van verwen geel. Die vruchten sijn seer

[627]   groot dick ende lanckworpich/ en van den eenen gheslachte bruyn gruen/ veel ribben hebbende/ ende seer herde scellen/ ende van den anderen gheslachte wit/ met saechten dunnen scellen bedeckt. In die vruchten wast dat saet dat breet ende wit es/ ende veel meerder dan Concommer saet.

Cucurbita pepo (tweede variëteit) - Pompoen (Sierpompoen, Courgette, Zomerpompoen)

 

 

Pepones rotundi, Pepo, Cucumis marinus, ronde Pepoenen (zee Concommeren) 

  • 1644 Vlaams: Pepoenen (Groote Ronde oft Zee-)
  • 1616 Latijn: Pepo rotundus maior [666]
  • 1554/1557: Concombre marin, Concommeren (Zee-), Cucumis marinus, Pepo marinus, Pepoenen (ronde), Pepon rond, Pepones, Pepones cucumerales, Pepones rotundi, Sicyopepones, Zuccomarin

2   Dat tweede gheslacht met den ronden vruchten heeft oock rouwe stekende stelen ende bladeren/ maer die stelen sijn minder/ ende cruypen meest lancx der eerden. Die bladeren sijn oock cleynder ende ende niet zoo diep ghesneden. Die bloemen sijn geel den bloemen van anderen Pepoenen van fatsoene gelijck. Die vrucht es ront ende platachtich/ van den eenen oock gruen/ ende van den anderen wit/ ende daer in groeyet oock dat saet/ dat minder es dan tsaet van anderen Pepoenen/ nochtans noch meerder dan tsaet van Concommeren.

Cucurbita pepo (derde variëteit) - Pompoen (Sierpompoen, Courgette, Zomerpompoen)

Pepones lati, breede Pepoenen (Torcksche Meloenen)

  of

Cucurbita moschata - Muskaatpompoen (Muskaatkalebas)

Pepones lati, breede Pepoenen (Torcksche Meloenen)
  • 1644 Vlaams: Pepoenen (Kleyne Ronde oft Spaensche)
  • 1616 Latijn: Pepo rotundus minor [666]

3   Tderde gheslacht van Pepoenen/ es den tweeden van cruypende stelen bladeren ende bloemen seer ghelijck/ maer die stelen en sijn niet zoo rouw. Die vrucht es plat breet ende ront/ met een saechte dunne scelle becleet/ rontsomme die canten ghecronckelt ende ghefroncelt eenen buekelaer schier gelijckende/ ende daer in leyt dat saet/ dat wit es ende den Concommeren sade oock ghelijck maer meerder.

Plaetse

Dese gheslachte van Pepoenen worden oock in die hoven ghesaeyet/ ende worden in die spijse ghebruyckt.

Tijt

Dese vruchten worden in Ooghstmaent rijp ende bequaem om eten/ oft somtijts eer alst vroech werm weer es.

Naem

Dese vruchten worden gheheeten in Griecx ende Latijn Pepones/ van Galenus oock Sicyopepones/ dat es/ Pepones cucumerales.

 

[628]   1   Dat ierste gheslacht wordt gheheeten in Hoochduytsch Pfeben. Hier te lande Pepoenen. In Franchois Poupons/ ende nu ter tijt in Latijn Magni Pepones/ van sommighen Cucumeres Turcici/ ende daer naer Turckischer cucumeren/ ende Torcksche concommeren.

2   Dat tweede gheslacht dat oock een gheslacht van Pepoenen es/ wordt Pepo oft Cucumis marinus/ van sommighen Zuccomarm. In Duytsch Zee concommeren. In Franchois Concombre marin gheheeten.

3   Tderde gheslacht dat breede Pepoenen sijn/ ende daer om oock ghenaemt sijn Pepones Lati/ worden van sommighen gheheeten Torcksche meloenen.

Natuere

Al dese vruchten sijn cout ende vochtich van natueren/ maer niet zoo vochtich als die Concommeren.

Cracht ende werckinghe

A   Die vruchten van Pepoenen ende worden niet veel rouw ghegheten/ maer meest in vleesch sop oft suete melck gesoden/ ende alzoo bereyt sijn sy beeter ende min hinderlick dan die Concomeren/ ende oock goet ghebruyckt den ghenen die eenighe hitte in die maghe hebben.

B   Dat binnenste van den Pepoenen cleyn ghestooten versuet ende gheneest die heete sweeringhen van den ooghen daer op gheleyt/ ende belet die vloet van den humoeren ende vochticheden in die ooghen sinckende op dat voorhooft gheleyt.

C   Tsaet van den Pepoenen met meel ende den sape van den selven vermenght maeckt dat aensicht schoon/ ende verdrijft alle vlecken/ alsmen daer mede in die sonne wrijft.

D   Die wortel van Pepoenen een drachma swaer met huenich water oft Meede inghenomen doet braken ende overgheven.

E   Die selve wortel met huenich vermenght gheneest die quade draghende scorftheden van den hoofde.

 

^Naar het begin van deze pagina