Beginpagina van Plantaardigheden.nl
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

1554 Cruijdeboeck met transcriptie (overgeschreven)
A | B | C | D | E | F | G| H | IJK | L | M | N | O | P | QR | S | T | U | V | WXYZ

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2

Deel 3

Deel 4

Deel 5

Deel 6 Van der boomen, haghen, ende alle houtachtighe gewassen, en van huerder vruchten, gummen ende sapen ondersceet, fatsoen, naem, natuere, cracht ende werkinghe Planten Alfabetisch

Register van die cracht der Cruyden
 
Oude Nederlandse namen
* Project Dodoens
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt 28-04-2023

«  Cruijdeboeck deel 6 capitel 27, bladzijde 744-746   Zie volgende pagina »

Van Laurusboom.   Cap. xxvii.

1  

Laurus nobilis - Laurier

Daphne laureola - Zwart peperboompje

Tgheslacht

Die Laurus boom es tweederleye. Die eene heeft gruene stelen ende tacxkens/ ende herdachtighe dicke bladeren. Die andere heeft roodachtighe tacxkens/ sonderlinghe als sy ionck sijn/ ende bladeren die weecker ende dunder sijn dan die bladeren van den anderen.

Tfatsoen

Laurus nobilis - Laurier

Daphne, Laurus (vruchten: Lauri baccae), Laurusboom (vruchten: Bakeleers)

  • 1644 Vlaams: Laurusboom (vrucht: Bakeleers)
  • 1616 Latijn: Laurus (vrucht: Lauri baccae) [849]
  • 1554/1557: Bakeleers, Bayes de Laurier, Daphne, Lauri baccae, Laurier, Laurus, Laurusboom, Lorbeerbaum, Lorbeeren

1   Dat ierste gheslacht van Laurus boom wast somtijts seer hoogh ende crijght herde dicke struycken/ daer aen wassen veel tacken die altsamen met een gruene scorsse/ becleedt sijn/ ende daer groeyen breedachtighe langhe herde dickachtighe welrieckende bladeren/ tusschen die welcke voortcomen cleyne knoppekens/ voortbringhende witgruene bloemkens/ ende daer naer ronde langachtighe vruchten/ die van buyten hebben een bruyne vettachtighe scorsse/ daer in die keerne leyt/ die wittachtich oft grauw ende vet es/ van smaecke scerpachtich ende bitterachtich.

 

 

Daphne laureola - Zwart peperboompje

Zie alle foto's van Bioweb Plantengids

    Noot: Er worden twee soorten beschreven, een grote en een kleine laurier. De kleine soort is wellicht een ander gewas, bijvoorbeeld deze

  • 1644 Vlaams: Laurier (Kleyne)
  • 1616 Latijn: Laureola
  • 1554/1557: Daphnoides, Laureola, Laureole, Zeilandt

[745]   2   Dat ander gheslacht van Laurus boom/ es den voorghescreven niet seer onghelijck maer het en wast zoo hooghe niet/ ende worpt dickwils vele scueten uut der wortelen/ die alzoo hooghe somtijts wassen als den principaelen struyck/ alzoo dat desen Laurus selden boomwijs opwast. Die ionghe scuetkens ende tacxkens van desen sijn roodachtich ende somtijts schoon root/ ende als sy oudt worden bruynroodachtich. Die bladeren sijn den anderen van fatsoene ghelijck maer teerder ende ende dunder/ oock welrieckende/ ghelijck die andere.

Plaetse

Die Laurus boomen groeyen overvloedich in Spaengien/ ende in dyerghelijcke heete landen. In dese Neerlanden wordt hy in die hoven gheplant ende met neersticheyt tswinters van die coude bewaert/ uutghenomen in Zeelant/ ende ontrent den Zee cant daert souten gront es/ want daer groeyet hy seer wel/ ende en sterft tswinters niet/ ghelijck hy doet daer den grondt suet es.

Tijt

Die Laurus boom en verliest sijn bladeren niet/ maer blijft tswinters ende tzoomers gruen. Ende in die Meerte oft Aprill zoo crijght hy nieuwe bladeren ende ionghe scueten. Die vruchten en comen hier te lande niet voort.

Naem

Die Laurus boom wordt gheheeten in Griecx Daphne/ In Latijn Laurus/ In Hoochduytsch Lorbeerbaum/ In Franchois Laurier. In Brabant Laurus boom.

Die vruchten worden genaemt in Latijn Lauri baccae. In Neerduytsch Bakelaers. In Hoochduytsch Lorbeeren.

Oirsake sijns naems

Die Laurus boom wordt geheeten in Griecx Daphne/ naer een ionghe dochter Daphne genaemt/ die was die dochtere van Ladon ende van der Aerden. Dese beminde die God Apollo/ ende in huer liefde ontsteken/ volghe huer al om naer/ tot dat hy huer ten lasten ghegrepen ende vast ghehouwen heeft. Dwelck sy ghevoelende heeft terstont aen gheroepen huer moeder die aerde/ die terstont huer inghenomen heeft/ ende in plaetse van Daphne eenen schoonene Laurus boom voortghebrocht. Dwelck Apollo siende es seer verwondert geweest/ ende heeft den boom/ naer sijn beminde Daphne/ oock Daphnen gheheeten/ ende daer af ghetrocken een tacxken/ dat hy in een ghevlochten heeft eene croone daer af makende die hy op sijn hooft ghestelt heeft. Ende van dyer tijt zoo es die Laurus boom altijt een teeken gheweest van vaticinatien/ ende es den Gode Apollo dat es der Sonnen toeghescreven. Daer om zoo seyt die Heydenisse/ dat die Laurus boom wederstaet den quaeden geesten ende alle tooveryen/ alzoo dat daer een Laurus tacxkens in huys es/ gheen quade geest en sal moghen letsel doen/ noch gheen blixem eenich hinder/ ende dat niemant in thuys wesende zal met die vallende sieckte ghequelt sijn. Oock zoo segghen sy dat die Laurus boom ghesontheyt in brenght. Ende om dese redene zoo werdt hier voortijts den Senatuers van Roome op den nieuwen iaers dach een Laurus tacxken ghegheven. Daer om zoo worden oock die Poeten met Laurus cranskens ghecroont/ om dat die Poesie een maniere van vaticinatien es. Daer Apollo overste af es.

Natuere

Die bladeren ende die vruchten van Laurus boom sijn werm ende drooghe tot in den tweeden graedt volcomelijck/ principaelijck die vruchten die wermer sijn dan die bladeren. Die scorsse van den wortelen es werm ende drooghe tot in den derden graedt.

Cracht ende werckinghe

A   Die vruchten van Laurus boom met wijn inghenomen sijn goet tseghen die beten ende steken van den scorpioenen ende tseghen alle fenijn ende vergiffenisse.

 

[746]   B   Die selve vruchten cleyn ghestooten/ ende met huenich oft eenich syrope vermenght/ sijn seer goet den ghenen die uutdrooghen/ amborstich ende cort van adem sijn/ ende die met coude fluymen op die borste verladen sijn/ dicwils geleckt ende in die mont gehouden.

C   Die wijn daer die vruchten van Laurus boom in ghesoden sijn/ oft dat sap van den selven in die ooren ghedruypt gheneest dat tuyten van der selver/ ende es goet tseghen die doofheyt ende qualick hooren.

D   Die vruchten van Laurus boom/ ghenesen oock die pijne ende weedom van den leden/ treckinghen ende spanninghen van den senuwen/ vochtighe ende drooghe scorftheden/ met daer toe dienende salven oft olie vermenght/ daer op ghestreken.

E   Tselve doet oock die olie van Laurus vruchten gheslaghen oft afghesoden/ ende daer en boven gheneest sy oock alle blauw gheslaghen ghevallen oft ghestooten plecken.

F   Die scorssen van den wortelen van den Laurusboom met wijn ghedroncken doen water maken ende die urine lossen. Ende breken den steen ende doen den selven ende dat graveel rijsen.

G   Die selve scorssen in der selver manieren ghebruyckt openen die verstoptheyt van der levere ende van der milten/ in summa alle verstoptheyt van den inwendighen leden/ ende daer om zoo sijnse oock goet tot die oude geelsucht/ herde milten/ beghinsel van waterladen ende om te verwecken die natuerlijcke cranckheyt van den vrouwen.

 

^Naar het begin van deze pagina