Deel 6 Van der boomen, haghen, ende alle houtachtighe gewassen, en van huerder vruchten, gummen ende sapen ondersceet, fatsoen, naem, natuere, cracht ende werkinghe PlantenAlfabetisch
[765] Persen sijn tweederleye van gheslachte/ Die eene worden spade rijp/ ende die sijn meest wit/ somtijts geel/ eenighe oock root. Dander gheslacht wordt vroegher rijp ende es hier te lande ghenaemt/ vroeghe Persekens/ ende Avant perses.
1 Die Perseboom es teerder dan andere boomen/ hy en duert gheen langhe iaren/ maer vergaet ende sterft veel eer dan eenighe andere vruchtboomen. Die bladeren van den Perseboom sijn lanck rontsomme wat ghekerft/ den bladeren van Wilghen anders niet onghelijck dan dat sy corter ende bitter van smaecke sijn. Die bloemen sijn peersachtich/ ende daer naer volghen die vruchten van fatsoene ront ghelijck een Appel/ hebbende op die eene sijde een diepe rechte vore/ ende met een dun saechte wollachtighe scelle bedeckt/ van verwen som wit/ som bruyn root/ som geel/ van smaecke wijnachtich. Ende in dmiddel van dyen leyt eenen rouwen herden steen/ ende daer in leyt een keerne ghelijck een Amandel keerne/ maer mindere ende van smaecke bitter.
2 Die vroeghe Persen sijn van houte bloemen ende wasse/ den voorghescreven ghelijck/ alleen teerder ende minder/ die bladeren sijn breeder ende corter/ die vrucht es oock cleynder ende wordt veel eer ende vroegher rijp.
Plaetse
Perseboomen worden in die hoven ende Wijngaerden geplant/ ende wassen gheerne in morwe sachte eerde/ ende daer die sonne veel schijnt.
[766] Perseboomen bloeyen in Aprill/ ende die vroeghe Persekens worden in Hoymaent rijp/ Die andere in Herfstmaent.
Naem
Die Perseboom wordt gheheeten in Griecx Persice mela/ In Latijn Malus persica/ In Hoochduytsch Pfersichbaum/ In Franchois ung Pescher.
1 Die vrucht wordt ghenaemt in Griecx Melon persicon/ In Latijn Malum persicum/ In die apoteken Persicum/ In Hoochduytsch Pfersing/ In Neerduytsch Persen/ In Franchois Perses. Ende van den selven die niet lichtelijcken van hueren steen en sceyden worden gheheeten Duracina.
2 Die vroeghe Persekens worden gheheeten in Griecx Armeniaca persica. In Latijn Praecoqua en Praecocia/ In Hoochduytsch Mollelin ende Molleten/ Hier te lande Avant perses ende vroeghe Persekens.
Natuere
Die Persen sijn cout ende vochtich van natueren tot in den tweeden graedt. Die bladeren van den boom ende die binnenste keerne van die vrucht sijn werm ende drooch tot schier in den derden/ ende duer huer bitterheyt oock afvaghende.
Cracht ende werckinghe
A Persen inghenomen eer sy rijp sijn stelpen den loop des buycx als Dioscorides seyt.
B Maer als sy rijp sijn zoo maken sy den buyck weeck/ ende doen quade humoren groeyen/ want sy bederven terstont in die
maghe/ ende daer om zoo en salmen gheen Persen naer andere spijse innemen als Galenus scrijft.
C Die bladeren van den Perseboom openen die verstoptheyt van der levere ende doen lichten camerganck hebben/ ende sijn goet met anderen daer toe dienende cruyden/ tseghen die derdedaechse cortsen ghebruyckt.
D Die selve bladeren op den navel gheleyt dooden ende doen afgaen die wormen sonderlinghe van den ionghen kinderen.
E Item Persebladeren ghedroocht ende in die versche wonden ghestroeyet heylen ende ghenesen die selve.
F Die keerne van den Persen opent oock alle verstoptheyt van der levere ende van der longhene/ ende es van crachten ende werckinghe den bitteren Amandelen seer ghelijck.
G Die selve keerne es oock goet tseghen die becommeringhe van der spraken/ als yemant van der Popelsie gheraeckt es/ met Poleye water ghestooten ende in den mont ghehouwen.