Beginpagina van Plantaardigheden.nl
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

1554 Cruijdeboeck met transcriptie (overgeschreven)
A | B | C | D | E | F | G| H | IJK | L | M | N | O | P | QR | S | T | U | V | WXYZ

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2

Deel 3

Deel 4

Deel 5

Deel 6 Van der boomen, haghen, ende alle houtachtighe gewassen, en van huerder vruchten, gummen ende sapen ondersceet, fatsoen, naem, natuere, cracht ende werkinghe Planten Alfabetisch

Register van die cracht der Cruyden
 
Oude Nederlandse namen
* Project Dodoens
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt 28-04-2023

«  Cruijdeboeck deel 6 capitel 44, bladzijde 767-768   Zie volgende pagina »

Van Peeren.   Cap. xliiii.

1  

Pyrus communis - Peer (vele rassen)

 

Tgheslacht

Van den Peeren sijn oock veel gheslachten/ ghelijck van den Appelen. Die eenen sijn vroeghe/ die andere spade/ die derde winter Peeren/ sommighe vergaen oock ende bederven terstont/ die ander moghen dueren ende langhe tijt bewaert worden/ eenighe sijn suet oft sapachtich/ sommighe vet ende smoutachtich/ die derde hert ende drooghe etc. alzoo dattet niet wel moghelijck en es alle die gheslachten wel by ordene te stellene/ ende daer om zoo vermanen wy den Leser dat hy den smaeck van den Peeren meer wil aenmercken/ dan dat fatsoen oft tijt van rijpen/ want die smaeck bethoont ende bewijst die natuere alderbest/ ende leert die cracht van den Peeren kennen.

Tfatsoen

Pyrus communis - Peer (vele rassen)

(vrucht) Apia, Pira, Pyra, Peer, Peeren

Apios, Pirus, Peerboom

   Noot: Het gaat hier om de gekweekte perenrassen (de wilde peer is de Pyrus pyraster). Zoals Dodoens schrijft: "Van den Peeren sijn oock veel gheslachten, ghelijck van den Appelen. Die eenen sijn vroeghe, die andere spade, die derde winter Peeren, sommighe vergaen oock ende bederven terstont, die ander moghen dueren ende langhe tijt bewaert worden, eenighe sijn suet oft sapachtich, sommighe vet ende smoutachtich, die derde hert ende drooghe etc alzoo dattet niet wel moghelijck en es alle die gheslachten wel by ordene te stellene, ende daer om zoo vermanen wy den Leser dat hy den smaeck van den Peeren meer wil aenmercken, dan dat fatsoen oft tijt van rijpen, want die smaeck bethoont ende bewijst die natuere alderbest, ende leert die cracht van den Peeren kennen."

  • (vrucht) Apia, Pira, Pyra, Peer, Peeren
  • 1644 Vlaams: Peerboom (Tammen) (vrucht: Peere)
  • 1616 Latijn: Pyrus urbana (vrucht: Pyrum) [800]
  • 1554/1557: Byrbaum, Byren, Peerboom, Peeren, Pirus, Poyres, Poyrier, Pyra

Die Peerboomen worden groot ghelijck die Appelboomen oft grootter ende hoogher ende crijghen groote dicke struycken/ ende veel dicke tacken die meest recht om hooghe wassen/ ende niet zoo duer oft over malcanderen groeyen/ ghelijck die tacken van den Appelboomen. Die bladeren sijn rondachtich/ van boven effen ende schoon gruen/ van onder dickwils wat witachtich. Die vrucht es meest langachtich/ beneden breet/ ende boven aen den steel smal/ van grootte/ fatsoene/ verwen/ ende smaecke/ seer veelderleye/ als voorseyt es/ in dmiddel van die vruchten ligghen die keernen/ gelijck in die appelen.

Plaetse

[768]   Die Peerboomen worden in die hoven ende boomgaerden gheplant/ daer waster oock somtijts in die bosschen ende op ongheboude plaetsen/ maer die selve worden voor wilde gheacht.

Tijt

Die Peerboomen bloeyen in Aprill oft Meye ende in den zoomer ende Herfst/ zoo worden die vruchten rijp.

Naem

Die Peerboom wordt gheheeten in Griecx Apios/ In Latijn Pirus/ In Hoochduytsch Byrbaum/ In Franchois ung Poirier.

Die vruchten worden ghenaemt in Griecx Apia/ In Latijn Pira/ oft als sommighe scrijven Pyra/ In Hoochduytsch Byren/ In Neerduytsch Peere/ In Frachois Poires.

Natuere

Alle Peeren sijn cout van natueren/ ende in tgenerael drooch ende tsamen treckende/ nochtans alle gadere niet alleven veel/ want die wilde ende andere suere ende wringhende Peeren die verdrooghen ende stoppen meest/ ende sijn seer tsamen treckende. Die suete vette ende smoutachtighe/ sijn meer vochtich ende sijn luttel oft niet tsamen treckende. Die andere die in tmiddel tusschen dese sijn/ sijn van natueren ghelijck den ghenen die sy meest aengaen.

Die bladeren van den Peerboomen sijn oock van natueren cout/ drooghe ende tsamen treckende als Galenus scrijft.

Cracht ende werckinghe

A   Peeren voor spijse inghenomen gheven weynich ende luttel voetsels/ nochtans meer dan die Appelen/ ende sonderlinghe die suetachtiche ende smoutachtighe.

B   Die suere wringhende ende andere die niet waeterachtich en sijn/ rouw oft ghebraden voor den eten inghenomen/ stelpen den loop des buycx/ ende stercken den crop van der maghen.

C   Die selve ende dyerghelijcke Peeren sijn oock goet gheleyt op die heete beghinnende gheswillen/ ende op die versche wonden.

D   Tot den selven dienen oock die bladeren van den Peerboomen want sy heylen ende ghenesen oock die versche wonden als Galenus scrijft.

 

^Naar het begin van deze pagina