Beginpagina van Plantaardigheden.nl
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

1554 Cruijdeboeck met transcriptie (overgeschreven)
A | B | C | D | E | F | G| H | IJK | L | M | N | O | P | QR | S | T | U | V | WXYZ

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2

Deel 3

Deel 4

Deel 5

Deel 6 Van der boomen, haghen, ende alle houtachtighe gewassen, en van huerder vruchten, gummen ende sapen ondersceet, fatsoen, naem, natuere, cracht ende werkinghe Planten Alfabetisch

Register van die cracht der Cruyden
 
Oude Nederlandse namen
* Project Dodoens
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt 21-01-2023

«  Cruijdeboeck deel 6 capitel 51, bladzijde 777-779  Zie volgende pagina »

Van Criecken ende kersen.   Cap. li.

1  

Prunus mahaleb - Weichselboom

2  

Prunus cerasus - Zure kers

3  

Prunus avium - Zoete kers

 

Tgheslacht

Onder den naem in Latijn Cerasa/ worden nu ter tijt verstaen die Criecken ende Kersen/ die welcke meest in drye gheslachten ghedeylt moghen worden/ in groote Kerssen die suet sijn/ middelbaere die suerachtich sijn/ ende Criecken ghenaemt worden/ ende in cleyne Kersen die oock suet sijn/ van den welcken elck gheslacht oock tweederleye es/ root ende swert.

Tfatsoen

 

Cerasos, Cerasus, Kerseboom (Kersseboom, Kerselaer), Crieckeboom (vrucht) Cerasia, Kers, Kersen, (ierste gheslacht) Spaensche Kersen, groote Kersen, (tweede gheslacht) Criecken, (derde gheslacht) cleyne Kerssen

   Noot: "Onder den Naem in Latijn Cerasa, worden nu ter tijt verstaen die Criecken ende Kersen, die welcke meest in drye gheslachten ghedeylt moghen worden, in groote Kerssen die suet sijn, middelbaere die suerachtich sijn, ende Criecken ghenaemt worden, ende in cleyne Kersen die oock suet sijn, van den welcken elck gheslacht oock tweederleye es, root ende swert."

 

Prunus mahaleb - Weichselboom

Cerasus, groote Kerseboom (groote Kerselaer, Spaensche Kerselaer)

[778]   1   Die boomen van den grooten Kersen en worden ghemeynlick niet seer hoogh/ maer sijn meest middelbaere boomen/ ende huer tacken wassen wijt uut ghespreyt en over malcanderen. Die scorssen van desen boomen sijn effen/ twee oft drye dobbel op malcanderen/ ende sy laten huer afblecken/ schier ghelijck die scorssen van Bircken. Die bladeren sijn groot langachtich rontsomme ghekerft. Die bloemen sijn wit in vijf bladerkens verdeylt/ ende daer naer volghen die vruchten/ die suet sijn/ van fatsoene lanckworpich/ van verwen/ som bleeckroot/ ende schier half root ende half wit/ som bruyn ende volnaer heel swert/ van den welcken dat sap schoon peersch/ ghelijck Bresilien hout/ verwet. Ende dese vruchten wassen aen langhe dunnen steelkens/ ende in dmiddel van elck es een hert steenken/ daer die keerne in besloten leyt.

Prunus cerasus - Zure kers

Cerasus, Crieckeboomken

  • 1644 Vlaams: Kriecke(n)boom (Eerste oft Wilde), Kriecke(n)laer (Wilde) (vrucht: kleyne, vroeghe oft wilde Kersen)
  • 1616 Latijn: Cerasus (vrucht: Cerasa parva) [808]
  • 1554/1557: Cerasa, Cerasus, Cerises, Cerisier, Crieckelaer, Gryotes, Gryotier, Guignes, Guignier, Guines, Guinier, Iovis flamma, Kerseboom, Kerselaer, Kersen, Kirschen, Kirschenbaum

2   Die Crieckeboomkens sijn ghemeynlick teer/ ende wassen niet hoogh/ noch en worden oock niet dick/ ende en kunnen niet langhe ghedueren/ ende daer om zoo griffien sy die Criecken ghemeynlick op Kerseboomen/ die Crieckehoven planten/ om dat die boomen stercker worden souden ende langher dueren. Die bladeren van den Crieckeboomen sijn oock minder/ anders den Kersebooms bladeren ghelick. Die bloemen sijn wit/ die vruchten sijn ront/ suerachtich/ soms schoon root/ som bruyn ghelijck die groote swerte Kerssen/ ende daer in leyt oock eenen steen/ maer minder ende ronder/ dan in die Kerssen.

 

Prunus avium - Zoete kers

Zie alle foto's van Bioweb Plantengids

Cerasus, cleyne Kerseboom (cleyne Kerselaer)

  • 1644 Vlaams: Kriecke(n)boom (Tweede oft Tamme) (vrucht: Spaensche Kersen)
  • 1616 Latijn: Cerasus (vrucht: Cerasa Lusitana?) [808]
  • 1554/1557: Cerasa, Cerasus, Cerises, Cerisier, Crieckelaer, Guignes, Guignier, Guines, Guinier, Kerseboom, Kerselaer, Kersen, Kirschen, Kirschenbaum

[779]   3   Die boomen van den cleynen Kersen/ worden groot/ hooghe ende dick ghelijck andere groote boomen/ anders zoo sijn sy van bladeren ende bloemen den anderen Kerseboomen ghelijck. Die vruchten van desen sijn oock suet/ som root/ som bruyn/ den grooten Kerssen van fatsoene ghelijck/ maer veel mindere/ nochtans zoo sijn die steenen van desen schier alzoo groot als van den anderen.

Uut alle dese boomen vloeyet oock gumme ghelijck uut die Pruymboomen ende Perseboomen/ sonderlinghe als die scorsse ghequetst wordt.

Plaetse

Die boomen van den grooten Kerssen ende van die Criecken worden in die hoven gheplant. Maer die boomen van den cleynen Kerssen wassen meest aen die kanten van den velden/ ende in die bosschen.

Tijt

Criecken ende Kerssen bloeyen meest in Aprill/ ende in Braeckmaent worden die roode rijp ende dueren tot Hoymaent. Die Swerte worden rijp in Hoymaent/ ende moghen versch dueren tot in dat eynde van Oostmaent.

Naem

Die boomen van den Kerssen ende Criecken/ worden in Griecx ende in Latijn Cerasi ghenaemt/ In Hoochduytsch Kirschenbaums/ In Franchois Cerisiers/ Hier te lande worden die eene Kerseboomen/ die andere Crieckeboomen gheheeten.

Die vruchten worden oock Cerasia ghenaemt/ In Hoochduytsch Kirschen/ In Franchois Cerises/ Hier te lande wordt dat ierste gheslacht/ Spaensche kersen ende Groote kersen/ dat tweede Criecken/ ende dat derden Cleyn kerssen gheheeten

Natuere

Alle Kerssen ende Criecken sijn cout ende vochtich van natueren/ ende die Criecken/ vercoelen meest/ ende daer en boven zoo sijn die swerte Criecken/ oock tsamen treckende/ sonderlinghe als sy ghedroocht sijn.

Cracht ende werckinghe

A   Alle Kersen maken den buyck weeck/ ende doen lichten camerganck hebben/ voor andere spijse gegheten/ maer sy gheven gheen oft seer luttel voetsels/ ende sijn quaet voor die crancke ende vochtighe maghe/ daer sy lichtelijcken in bederven/ sonderlinghe die cleyne/ die dickwils oorsake sijn van cortsen ende van andere sieckten.

B   Die roode Criecken maken oock den buyck los/ ende sijn beeter ende bequaemer voor die maghe/ want sy stercken eens deels die selve/ ende sijn goet tseghen den dorst.

C   Die Swerte criecken verstercken die maghe meest/ ende als sy ghedroocht sijn zoo stoppen sy den loop des buycx.

D   Die gumme die uut den Kersenboomen oft Crieckenboomen vloeyet/ es goet