Deel 6 Van der boomen, haghen, ende alle houtachtighe gewassen, en van huerder vruchten, gummen ende sapen ondersceet, fatsoen, naem, natuere, cracht ende werkinghe PlantenAlfabetisch
Van Wilghen vindtmen twee seer versceyden gheslachten/ dat eene wast om hooghe ende wordt groot ende dick ghelijck andere boomen/ dat ander blijft neer/ ende bringht Wissen voort. Dat ierste gheslacht es oock som van scorssen roodachtich/ som wit/ ende som geelachtich.
[794] 1 Die Wilghe boomen hebben dicke struycken/ daer uut wassen hooghe langhe rechte tacken met vele sijde tacxkens/ die taye sijn/ ende oft met bruynroodachtighe/ oft met witte oft geelachtighe scorssen bedeckt sijn. Ende daer aen wassen die bladeren die lanck ende smal sijn/ boven gruen ende van onder schier aschverwich.
2 Dat ander gheslacht van Wilghen/ dat Wijmen gheheeten wordt/ en heeft gheen sonderlinghe struycken/ maer alleen by der aerden een groot breet hooft/ daer uut vele dunne rijskens wassen/ met doncker roode scellen becleet/ die seer taye sijn ende huer seer lichtelijcken in alle manieren laten buyghen ende crommen. Van desen rijskens worden ghemaeckt manden/ stoelen/ korven/ ende dyerghelijcke andere dinghen.
Plaetse
Alle Wilghen wassen gheerne in vochtighe plaetsen/ ontrent die grachten ende watercanten/ ende sonderlinghe die Wijmen.
Tijt
Die Wilghen bloeyen in tbeghinsel van der Lenten/ ende huer bloeyesel wast lancx aen dunne steelkens tsamen ghehoopt/ dwelck alst open gaet es saecht ende wollachtich ende wordt daer om het gheheel bloeysel Cattekens gheheeten.
Naem
Die Wilghe boom wordt gheheeten in Griecx Itea/ In Latijn Salix/ In Hoochduytsch Weydenbaum/ In Franchois Saulx. Ende wordt van Theophrastus by toename ghenaemt Olesicarpos/ dat es in Latijn Frugiperda/ om dat huer cattekens rijsen/ eer dat saet wel rijp es.
1 Dat gheslacht dat tot boom opwast/ wordt gheheeten Salix perticalis.
A Ende van desen gheslachte dat roode scellen heeft wordt ghenaemt Salix nigra, Salix purpurea ende Salix gallica. In Hoochduytsch rot Weiden/ Hier te lande roode Wilghen/ van sommighen oock Salix viminalis/ om dat die tacxkens taye sijn ende huer beter laten buyghen/ dan van den anderen Wilghen. Ende sonder twijfel dese roode Wilghen sijn een gheslacht met den Wijmen/ want alsmen dese roode Wilghen in neere vochtighe plaetsenplant ende cort by den aerden af hout/ zoo wassen daer Wijmen op.
B Dat tweede gheslacht met den witten scorssen wordt ghenaemt Salix candida/ ende van sommighen Salix graeca.
C Tderde met den geelachtighe scorssen Salix vitellina/ ende als sommighen meyen Salix amerina. Ende beyde dese worden in Hoochduytsch genaemt Weisz weiden/ ende hier te lande witte Wilghen.
2 Die cleyne neere Wilghe wordt gheheeten van Theophrastus Helix/ In Latijn Salix pumila ende Salix viminalis/ van Columella Sabina salix ende Amerina salix/ Hier te lande Wijmen/ In Hoochduytsch Klein weiden.
Natuere
Die bladeren bloemen saet ende scorssen van den Wilghen sijn cout ende drooghe tot in den tweeden graedt/ ende tsamen treckende van natueren.
Cracht ende werckinghe
A Die bladeren ende scorssen van Wilghen/ stelpen dat bloetspouwen/ dat overgheven ende bloetbraken/ ende alle bloetganck/ ende dijsghelijcx oock die overvloedighe natuerlijcke cranckheyt ende die vloet van den vrouwen/ met wijn ghesoden ende
ghedroncken.
B Wilghen bladeren oft scorssen in wijn ghesoden versueten die pijne van den senuwen ende verstercken die selve/ alsmense
daer mede stooft.
C Die gruene bladeren van Wilghen cleyn ghestooten ende ontrent die scamelijcke leden gheleyt doen die quade lusten ende
vleeschelijcke begheerten vergaen.
D Die scorssen van Wilghen tot asschen ghebrant/ ende met azijn vermenght/ doen die wratten weeren ende exterooghen afvallen daer op gheleyt.