Beginpagina van Plantaardigheden.nl
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

1554 Cruijdeboeck met transcriptie (overgeschreven)
A | B | C | D | E | F | G| H | IJK | L | M | N | O | P | QR | S | T | U | V | WXYZ

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1 Gheslacht, onderscheet, fatsoen, naemen, cracht ende werckinghe Planten Alfabetisch

Deel 2 Bloemen, welrieckende cruyden, saden, ende dyer ghelijcken Planten Alfabetisch

Deel 3 Wortelen, medecynale cruyden, ende quaden hinderlijcke ghewassen Planten Alfabetisch

Deel 4 Wortelen, medecynale cruyden, ende quaden hinderlijcke ghewassen Planten Alfabetisch

Deel 5 Cruyden, wortelen ende vruchten, diemen in die spijse ghebruyckt Planten Alfabetisch

Deel 6 Cruyden, wortelen ende vruchten, diemen in die spijse ghebruyckt Planten Alfabetisch

Register van die cracht der Cruyden
 
Oude Nederlandse namen
* Project Dodoens
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt 14-05-2023

 

Rembert Dodoens (Rembertus Dodonaeus): Cruijdeboeck uit 1554

Het juli-augustusnummer van de Rijksmuseum Kunstkrant bevat vier pagina's met kleurenillustraties  over het project Dodoens.
De titel: Het mooiste online plantenboek ter wereld? Lees het zelf in PDF:

«De cauw was so groot vroegh ende laete Dat den wijn in de gelaesen vervroor» (1564)
Bron: Eeuwigdurende Natuurkalender voor de Nederlanden (Vlaamse Toeristenbond)

Per plant doorklikken naar het betreffende hoofdstuk.

942 herkende moderne planten met extra informatie van Plantago PlantIndex
Bijgewerkt 25 januari 2008

Oude Index oude namen
Nieuw register oude namen
Transcriptie tekst van het gehele boek.
Links van de herkende planten naar fotosites en naar PlantIndex voor geslacht en familie.
Zoekvenster voor oude en nieuwe namen en oude termen, tegelijk voor Cruijdeboeck 1554 en Cruydt-boeck 1644.
Detailuitsneden van beginpagina

Over het Project Dodoens/Dodonaeus van Plantaardigheden.nl

Volledige inhoudsopgave

Alfabetische index van de herkende planten 942 soorten op recente botanische naam

Nu werkend

Deel 1 Gheslacht, onderscheet, fatsoen, naemen, cracht ende werckinghe Planten Alfabetisch

Deel 2 Bloemen, welrieckende cruyden, saden, ende dyer ghelijcken Planten Alfabetisch

Deel 3 Wortelen, medecynale cruyden, ende quaden hinderlijcke ghewassen Planten Alfabetisch

Deel 4 Corenen, Legumina, Distelen ende dyerghelijcke Planten Alfabetisch

Deel 5 Cruyden, wortelen ende vruchten, diemen in die spijse ghebruyckt Planten Alfabetisch

Deel 6 Van der boomen, haghen, ende alle houtachtighe gewassen, en van huerder vruchten, gummen ende sapen ondersceet, fatsoen, naem, natuere, cracht ende werkinghe Planten Alfabetisch

Voorwerk
Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Ierste deel
Gheslacht, onderscheet, fatsoen, naemen, cracht ende werckinghe

Tweede deel
Bloemen, welrieckende cruyden, saden, ende dyer ghelijcken

Derde deel
Wortelen, medecynale cruyden, ende quaden hinderlijcke ghewassen

       

Vierde deel
Corenen, Legumina, Distelen ende dyerghelijcke

Vijfste deel
Cruyden, wortelen ende vruchten, die men in de spijse ghebruyckt

Seste deel
Boomen, haghen, ende alle houtachtighe ghewassen, en van huerder vruchten, gummen ende sapen

Register cracht der Cruyden

Nieuw register oude namen

A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | V | W | Y | Z

Het mooiste online plantenboek ter wereld?

Het streven naar volledigheid vindt u terug in de tabel met miniatuurfoto's - en direct links naar websites met goede foto's van de betreffende plant, bovenaan de pagina. Het Nikde initiatief in Tsjechië wordt opgevolgd door Botany.cz. We verwachten een nieuwe, ook engelstalige, website. De directe links worden t.z.t. aangepast.

Vanaf elke pagina: Zoek onbekende woorden in het online Woordenboek der Nederlandsche Taal. Schakel tussen de vensters met Alt + Tab.

Overzicht van de voornaamste werken van Rembert Dodoens op Plantaardigheden.nl

Alle gescande pagina's http://biolib/dodoens_3/index.html
Mirrorsite http://www.kuleuven-kortrijk.be/mirrors/bio/Cruijdeboeck_scans/

Bioweb Plantengids van prof.Paul Busselen:
http://www.kuleuven-kortrijk.be/bioweb/?page=guide&lang=nl

Basistranscripties: Niek Koomen en andere vrijwilligers.
Literatuur- en namenonderzoek: Rob van der Hoeden (zie ook "Aantekening bij de namen").

Dit met de hand ingekleurd exemplaar van het Cruijdeboeck uit 1554 werd ter beschikking gesteld door de Bibliotheek van het Rijksmuseum te Amsterdam.

Bekijk de originele boeken van Dodoens in de Bibliotheek van het Rijksmuseum, Frans van Mierisstraat 92, Amsterdam op dinsdag t/m zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur. Toegang tot bibliotheek, prentenkabinet en studiezaal gratis. Identificatie verplicht. Zie http://www.rijksmuseum.nl/wetenschap/studiezaal?lang=nl

Aantekening bij de namen in de kop van elk hoofdstuk

Bij elk hoofdstuk in transcriptie vindt men een opsomming van

  1. de oude Latijnse (in veel gevallen ook de oude Griekse) naam of namen (een naam tussen haakjes duidt op de oude apothekersnaam)
  2. de oude Vlaamse naam of namen (een naam tussen haakjes is een synoniem)
  3. de huidige botanische naam (in vet en groen lettertype)
  4. de tegenwoordige Nederlandse naam (in vet en groen lettertype).

De opsomming van de namen is in dezelfde volgorde als in de oorspronkelijke tekst.

Voor de determinatie van de planten in het Cruijdeboeck is als uitgangspunt genomen de lijst van plantennamen in de facsimile-uitgave van Histoire des plantes, 1557 (Carolus Clusius' vertaling van Dodoens' Cruijdeboeck uit 1554), die in 1978 is verschenen onder redactie van J.-E. Opsomer.
De oplossingen van Opsomer werden niet alle klakkeloos overgenomen, in een aantal gevallen is er van afgeweken (de beschrijvingen in 1557 en 1554 verschillen wel eens!). Opsomer heeft niet alle planten kunnen determineren en ook in de opsomming van namen in deze internetversie zijn er open plekken. Is er onzekerheid over de identiteit van een plant, dan is dit aangegeven met een vraagteken (?). Bij nog al wat namen is ter verdere informatie een noot toegevoegd.
Voor de nomenclatuur (van zowel de botanische als van de Nederlandse namen) van de in Nederland en Vlaanderen inheemse planten werd Heukels' Flora van Nederland (23e druk, 2005) door Ruud van der Meijden gevolgd.
Voor de niet-inheemse planten is een keur van andere bronnen geraadpleegd, zoals onder meer De geïllustreerde flora van Europa door Marjorie Blamey (2003) en diverse databases en/of websites op het internet (belangrijke bron: The Linnaean Plant Name Typification Project, http://www.nhm.ac.uk/jdsml/research-curation/projects/linnaean-typification/).

Een eerste opzet voor de namen in de kruidboeken van Rembert Dodoens is een - onvoltooid - register op het Cruydt-Boeck van 1644.
Hierin vindt men nog de namen uit de 22e druk van Heukels' Flora van Nederland. Ook zijn de determinaties in dit register niet overal gelijk aan die welke nu aan de transcripties van het Cruijdeboeck zijn toegevoegd. Mogelijk is het register interessant voor deze of gene (informatie over: de plantennamen in het Cruydt-Boeck van 1644, de Latijnse namen uit de editie van 1616 van Stirpium historiae pemptades sex ende Franse, Duitse, Vlaamse en oude namen uit het Cruijdeboeck van 1554 en de Franse vertaling van 1557 door Clusius). Klik voor het register op: http://leesmaar.nl/oudenamen/register_1644_nl/index.htm.

^Naar het begin van deze pagina