Beginpagina van Plantaardigheden.nl
Actuele toepassingen van planten
© Wolverlei Tekst en Beeld –  Martin Stevens
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

Plantenfoto's

   

A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

   
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt
28-04-2023

«  Cruijdeboeck deel 1 capitel 8, bladzijde 17-19  Zie volgende pagina »

Van Clissen.   Cap. viii.

 

Tgheslacht

Clissen zijn tweederleye/ hier te lande seer ghemeyn. Die eene zijn die groote Clissen/ ende die andere die cleyne Clissen/ daer af Dioscorides in diversche plaetsen gheschreven heeft/ die wy onder een capittel ghestelt hebben om die ghelijckenisse zoo van den Naem als van Fatsoene.

Tfatsoen

[18]   1   Die groote Clissen hebben seer breede ende langhe bladeren/ grooter dan der Cauwoorden bladeren: van coluere swartgruene/ en op dander zijder ter eerden waerts aschvervwich. Die steel es ront/ hol/ wit ghemenght met purper root/ ende heeft veel aenwassende sijde scuetkens en tacxkens/ met cleynen bladerkens beset/ daer aen wassen ronde bollekens vol van cromme haecxkens daer mede dat zy aen die cleederen blijven hanghen/ die als zy open gaen en bloeyen/ voortbrenghen schoon purperroode hayrachtighe bloemen. Die wortel es slecht en lanck/ buyten swart en binnen wit/ ende heeft eenen bitteren smaeck.

 

2   Die cleyne Clissen draghen aschvervwighe bladeren/ den bladeren van Melde ghelijck/ rontsomme wat ghekertelt. Hueren steel wast onderhalven voet hooghe/ ende es met veel swerte ticxkens besprayet/ en verdeylt hem in veel andere steelkens. Tusschen den bladeren ende den steelkens wassen iii oft iiii cliskens by een die van fatsoene lanckachtich zijn/ ghelijck een cleyn Olive oft Carnoillie/ rontsomme met scerpe dornekens beset daer mede dat zy aen die cleederen blijven hanghende. In tmiddel der Clissen coempt een cleyn croonken voort/ luttel hoogher wassende dan die Clissen/ ende daer op wassen seer cleyn bloemkens/ die als zy open ghegaen zijn verdwijnen en met den croonken afvallen/ ende dan wassen die cleyne cliskens voort/ ende bringhen lanckachtich saet/ maer

 

[19]   selve en gaen zy niet open noch en bloeyen niet/ anders dan zoo voorschreven es. Die wortel es root en vol veeselinghen.

Plaetse

Die Clissen wassen gheerne by den weghen/ aen den canten van den velden/ in ongheboude plaetsen/ en in verdroochde grachten.

Tijt

In Hoymaent ende in Oogstmaent/ zoo coemen beyde die gheslachten van Clissen voort.

Naem

1   Die groote Clissen heeten in Griecx Arcteion/ Arcton/ en Prosopion. In Latijn Personatia/ Personata en Arctium, by Apuleium oock Dardana. In Apoteken Bardana maior en Lappa maior. In Hoochduytsch grosz Kletten/ In Franchois Glouteron ou Gleteron.

2   Die cleyne Clissen worden gheheeten in Griecx Xanthion en Phasganon/ in Latijn Xanthium, in der Apotheken Lappa minor en Lappa inversa/ in Hoochduytsch Betlertsz/ Leusz/ en spitz Kletten/ dat es bedelaers luysen en cleyne Clissen.

Natuere

Groote Clissen zijn verdrooghende ende verteerende. Die cleyne zijn van ghelijcker natueren/ ende daer en boven noch werm.

Cracht en werckinghe

1
  Tsap van den grooten Clissen met huenich ghedroncken/ doet water maken/ en die urina lossen/ ende es seer goet teghen die pijne en weedom der blasen.

B   Met ouden wijn ghedroncken eest goet teghen alle beten en steken van alle fenijnnighe ghedierten/

C   Die bladeren ghestoten met sout/ zijn seer goet op den beet oft steeck van slanghen/ verwoede honden/ ende andere fenijnnighe ghedierten.

D   Tpoeder van den sade xl daghen met seer goeden wijn ghedroncken/ es seer profijtelijck den ghenen die dat Sciatica hebben.

E   Die wortel een Drachma (dat es een vierendeel loots) swaer met keernen van Pijnappel nootkens/ ghestooten ende ghedroncken/ es een costelijcke medecijn voor den ghenen die etter en bloet spouwen.

F   Zy es oock goet ghestooten ende opgheleyt den ghenen die groote pijne in haer leden hebben/ duer dat die beenen en leden ghebroken ende ghequetst zijn gheweest.

G   Die groene bladeren ghestooten ende met wit van den eye ghemenght/ heylen verbrantheyt/ ende zijn goet op alle oude ulceratien gheleyt.

2
H   Tsap van den cleynen ghedroncken/ wordt oock ghepresen/ voor den ghenen die van eenighe fenijnnighe ghedierte ghebeten zijn/ ende dijsghelijck oock voor den ghenen die met den steen oft graveel ghequelt zijn/ alsmen het tselve sap met witten wijn in neempt.

I   Die cleyne Clissen ghestooten/ zijn goet teghen alle coude gheswellen daer op gheleyt/ want sy verteeren ende doen alle coude vochticheden sceyden en verdwijnen.