Plantenfoto's

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 30 Bladzijde 53

Gheslacht en onderscheet

Men vindt hier te lande sesterleye cruyden zijn langhe scerpe saden ghelijck Oyevaersbecken draghende/ die daer om onder eenen naem ende gheslacht van Oyevaersbeck begrepen worden/ waer af die twee ierste van Dioscorides en andere ouders beschreven zijn/ ende die vier andere van den gheleerden dees tijts.

Tfatsoen

 

Dat ierste Oyevaersbeck/ heeft teere roodachtighe en hayrachtighe steelkens/ met cleynen seer ghecloven en ghekerfde bladeren/ die eer die stelen voortcomen op der aerden ghesprayet ligghen. Sijn bloemkens zijn schoon/ bresilie root/ ende die vergaen in cleyne ronde bollekens met langhe becxkens ghelijck als naelden den Oyevaers/ oft Cranenbecken ghelijck/ drije oft vier neven den anderen staende/ ende daer inne leet dat saet. Die wortel es ront/ wit/ vinghers lanck/ van smaecke suet ende den Raponcelen ghelijck.

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 30 Bladzijde 54

[54]   2   Dat tweede/ dat Duyvenvoet ghenaempt wordt/ heeft oock teere/ dunne/ hayrachtighe bruyn steelkens/ maer zijn bladeren zijn den bladeren van den allercleynste Maluwen ghelijck/ en rontsomme ghekerft. Sijn bloemkens zijn cleyn en persachtich/ die worden oock cleyn hoefdekens met becxkens/ maer niet zoo groot oft lanck als dierste.

3   Dat derde gheslacht/ heeft oock hayrachtighe stelen ghelijck die ander/ maer zy zijn heel root/ met veel ledekens/ ende knoopkens. Sijn bladeren zijn seer ghesneden den Kervel oft Coriander bladeren ghelijck/ maer rooder ende van ruecke onliefelijcker. Die bloemkens zijn oock root/ ende brenghen voort cleyn bollekens ghelijck hoofdekens met scerpe becxkens. Die wortel es gruenachtich.

4   Craenhals/ dat vierde gheslacht/ es den voorschreven van hayrachtighe steelkens/ roode bloemkens en scerpe becxkens seer ghelijck/ maer die bladeren zijn dieper en meer ghesneden/ ende die bloemen zijn wat meerder.

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 30 Bladzijde 55

[55]   5   Bloet wortele/ es den vierden gheslachte van dunnen/ teeren/ hayrachtighen stelen: diepe ghekerfte bladerkens/ bloemen en tacxkens ghelijck/ uutghenomen dat die stelen van Bloetwortele hoogher en langher wassen/ die bladeren grooter/ die bloemen meerder/ eenen cleynen Roosken ghelijckende/ ende die wortel lanck/ ende meestendeel van binnen heel bruyn root es.

6   Dat seste heeft oock langhe rootachtighe en hayrachtighe stelen/ maer zijn bladeren zijn groot/ den bladeren van Booterbloemen ghelijck/ en meerder weesende. Sijn bloemen zijn blauw ende dijen volghen becxkens naer/ ghelijck aen die andere. Die wortel es lanck ende dick met veel veeselinghen.

Plaetse

Dese cruyden wassen van selfs in santachtighen magheren grondt by den weghen ende aen die canten vanden corenvelden/ dat Robrechts cruyt oock by oude mueren ende op oude daecken. Die twee lae(t)sten/ worden hier te lande meest in die hoven ghevonden/ daer zij gheplant worden.

Tijt

Sy bloeyen meest in Meye/ ende in Braeckmaent/ ende som in Aprill/ sonderlinghe dat ierste Oyevaersbeck.

Naem

Alle ses dese cruyden worden met eenen naem in Griecx Geranium, dat es in Latijn Gruina oft Gruinalis ghenaempt.

1   Dat ierste gheslacht heet in die Apoteke Rostrum ciconiae, Acus pastoris, en Acus muscata. In Hoochduytsch Storckenschnabel. In onser talen Oyevaertsbeck oft Cranenbeck.

2   Dat tweede wordt gheheeten Geranium alterum, Geranium columbinum, en Pes columbae. In Hoochduytsch Daubenfusz. In neerduytsch Duyven voet.

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 30 Bladzijde 56

[56]   3   Dat derde gheslacht van desen cruyden es by den ouders een gheslacht van Sideritis/ ende wordt van Dioscorides gheheeten Sideritis tertia, ende oock Sideritis heraclea, nu tertijt heetet Herba Roberti en Robertiana, oft Geranium Robertianum. In Hoochduytsch Ruprecht kraut/ Scharten kraut ende van sommighen klein Scholwurtz/ hier te lande Robrechts cruyt.

4   Tvierde heet Gruinalis ende Geranium Gruinale. In duytsch/ Kranichhals/ ende Craenhals.

5   Tvijfste wordt ghenaempt Blutwurtz ende bloet wortele ende daer naer Geranium Haematodes.

6   Tseste wordt gheheeten Gratia Dei, Gods gnad/ hier te lande Gods ghenade ende blauw Booterbloemen/ ende daer naer nu/ Geranium batrachiodes.

Natuere

Dese cruyden zijn van natueren meest al verdrooghende/ som oock suyverende ende heylende/ maer seer luttel worden zy ghebruyckt.

Cracht en werckinghe

A   Die wortel van dat ierste Oyevaersbeck met wijn in ghenomen/ verdrijft ende gheneest dat opblasen en die winden vander moeder/ ende lost die urine/ en es goet den ghenen die met den steen ghequelt zijn.

B   Dat tweede (naer dat die oude meesters schrijven) en es in der medecijnen niet oirboorlijck/ nochtans zoo worddet heden daechs ghepresen tot alderhande wonden ende sweeringhen daer op gheleyt.

3
C   Trobrechts cruyt stelpt dat bloeyen van den verschen wonden/ ghestooten ende daer op gheleyt/ als Dioscorides schrijft.

D   Tselve cruyt/ ghelijck nu ter tijt bevonden es/ es seer goet voor die sweeringhen van den borsten ende scamelijcke leden/ sonderlinghe vander manlijcheyt/ ghestooten ende daer op gheleyt oft het sap daer inne ghedaen.

E   Dwater daer Robrechts cruyt in ghesoden es/ gheneest die vuyle sweerende en stinckende monden/ als zy daer mede ghespoelt worden.

F   Die andere drije en hebben gheen sonderlinghe ghebruyck.