Plantenfoto's

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 47 Bladzijde 84

Tgheslacht

Der cruyden heden daechs onder den naem in Latijn Lysimachium begrepen/ zijn veel gheslachten/ en besonder vier/ daer alle wederijcken onder begrepen worden. Dat ierste es tgeel en dat oprecht Wederick. Tweede es dat root Wederick met den hauwkens. Dat derde es dat ander gheslacht van root Wederick sonder hauwkens/ Tvierde gheslacht es dat blauw Wederick.

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 47 Bladzijde 85

Tfatsoen

[85]   1   Dat ierste geel Wederick heeft ronde ende luttel ghecante stelen/ een elle oft twee hooch. Die bladeren zijn lanck ende smal ghelijc den wilghen bladeren maer niet ghekerft/ ende wassen drije oft vier teghen malcanderen aen den steel. Die bloemen zijn geel sonder rueck/ en wassen boven aen die stelen/ ende als zy vergaen/ zoo comen daer voort ronde saykens/ ghelijck Coriander saet. Die wortel es lanck en dun ende es hier en daer loopende/ en al om veel nieuwe scueten uutworpende/ die in dat ierste uutcomen/ root zijn.

2   Dat tweede Wederick es van stelen en bladeren den anderen ghelijck/ maer zijn bladeren en zijn niet zoo breet ende zijn rontsomme ghekerft/ seer ghelijckende den Wilghen bladeren. Die bloemen zijn van fatsoene ende coluere der ghemeyne wilde Maluwe bloemen wat ghelijck/ te weten van vier breede roode bladerkens by een vergaert/ over een met den den canten ligghende/ naer den welcken datter wassen langhe hauwkens/ als aen die Filieren die hen verthoonen al eer die bloeme open gaet/ dese hauwkens/ als het saet rijp es ontsluyten huer en splijten in drije oft vier deelen/ en dan vlieght dat saet dat wolachtich es/ wech. Die wortel es dun en veeselachtich.
Van desen gheslachte wordt een ander cleyn ghevonden van stelen/ bladeren/ bloemen/ en hauwen de voorschreven ghelijck/ dan alleen tes in alder manieren minder/ ende zijn steel es dun en teere alzoo dattet selden recht op wassen kan. Sijn bloemen zijn lijfvervwich den Filieren ghelijck/ maer wat mindere.
Noch esser een ander derde root Wederick met hauwkens den iersten rooden Wederick

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 47 Bladzijde 86

[86]   oock seer ghelijck. Sijn bloemen wassen oock ten eynden van den hauwkens/ maer zijn bleecker van coluere/ van fatsoene den anderen niet seer ghelijck/ meer ghelijck den Filieren in vier smalle bladeren ghesceyden/ die selden cruijswijs teghen over staen.

3   Dat ander gheslacht van root Wederick/ es van stelen en bladeren den voorschreven ghelijck/ maer die bloemkens wassen met croonkens/ ghelijck aen die Poleye rontsomme den steel/ ende zijn van coluere root/ ende en brenghe gheen hauwkens voort/ maer het saet wast in die croonkens daer die bloemen uut ghevallen zijn. Sijnen steel es viercantich en bruyn. Die wortel es bruyn dick/ en houtachtich/ iaerlijcx van nieuws nieuwe scueten uutworpende.

4    Dat blauw Wederick es van stelen en bladeren den anderen oock ghelijck. Sijn bloemen wassen met schoone langhe aderen boven aen die stelen/ vol van schoon hemelblauw bloemkens/ die van onder beghinnen te bloeyen/ naer die welcke dat cleyne rontachtighe teskens wassen/ daer dat saet in leyt dat seer cleyn es. Die wortel es veeselachtich.

Plaetse

Dat geel Wederick ende die Roode wassen in vochte waterachtighe plaetsen/ in neer beempden/ en op die canten van grachten en waterloopen. Dat blauw wordt in die cruyt liefhebbers hoven gheplant.

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 47 Bladzijde 87

Tijt

[87]   Alle Wederijcken bloeyen meest in Braeckmaent ende in Hoymaent/ ende in Ooghstmaent es huer saet rijp.

Naem

Wederick wordt geheeten in Griecx Lysimachion en Lytron. In Latijn Lysimachium/ Lysimachia/ en van sommighen Salicaria inder Apoteken eest onbekent

1    Dat ierste gheslacht heet in Hoochduytsch Geel Weiderich/ dat es geel Wederick. In Franchois Cornelle/ ou Souchi deaue ou Pellebosse.

2   Dat tweede wordt van sommighen in Latijn gheheeten Filius ante patrem/ dat es soone voor den vader/ om dat zijn hauwen voortcomen ende groot worden/ al eer die bloemen open gaen. In Hoochduytsch wordet Braun en Rot Weiderich/ dat es Root Wederick gheheeten.

3   Dat derde wordt hier te lande Partijcke ghenaempt.

4   Tvierde en heeft ghenen naem dan Blauw Wederick.

Oirsaecke zijns naems

Dit cruyt heeft zijnen naem Lysimachion/ naer den vromen ende edelen Lysimachus vrint ende neve van Alexander Magnus Coninck van Macedonien/ die dit cruyt alder ierst ghevonden ende ghebruyckt heeft/ ende den naecomelinghen ghewesen.

Natuere

Dat geel Wederick es van natueren cout ende drooghe ende tsamen treckende. Die natuere van den Rooden en Blauwen es noch onbekent.

Cracht en werckinghe

Tsap van den bladeren van Wederick/ stelpt anderhande bloetganck/ ende dat Root melizoen int lichaem ghenomen/ oft andersins van buyten ghebruyckt.
Het stelpt de overvloedighe vrouwelijcke cranckheyt met wolle oft cattoen oft andersins in die moeder/ ende in die scamelheyt ghedaen.
Tcruyt ghestooten ende in die nuese ghedaen/ stelpt dat bloeyen uut die nuese. Het heylt oock alle wonden/ en stelpt dat bloet/ daert op gheleyt wordt.
Die roock van den ghedroochden cruyde/ verdrijft ende veriaecht die slanghen ende fenijnnighe ghedierten/ en doodet die vlieghen en muesien.

Verkiesinghe

Alsment tot eenich van den voorgeschreven ghebreken/ Wederick begheert te ghebruycken/ zoo en salmen anders gheen nemen dan dat Geel Wederick/ dat alleen oprecht Wederick es/ want die andere als zijn zy noch ter tijt van eenen naem en zijn van ghelijcken cracht ende werckinghe niet.