Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1 Gheslacht, onderscheet, fatsoen, naemen, cracht ende werckinghe Planten Alfabetisch

Deel 2

Deel 3

Deel 4

Deel 5

Deel 6

Lamiastrum galeobdolon  - Gele dovenetel

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 49 Bladzijde 91

Tgheslacht

[91]   Onder den naem Melissa wordt nu ter tijt begrepen dat recht Melisse/ dat huenich bloeme ghenaempt es/ ende dat valsch Melisse Confilie de greyn gheheeten/ ende oock van sommighen dat Hertsghespan/ die altsamen den Andoren wat ghelijck zijn.

Tfatsoen

Melissa officinalis - Citroenmelisse Foto Luc Regniers Foto Luc Regniers

Melissophyllon, Apiastrum, Melittaena, Citrago, Huenich bloeme 1644 Vlaams: Confilie de greyn, Melisse 1616 Latijn: Melissa [91] 1554/1557: Apiastrum, Citrago, Confilie de greyn, Melissa, Melissa vulgaris, Melisse, Melissenkraut, Melissophyllon, Melitaena, Melittaena, Mutterkraut Overzicht Melissa officinalis op deze site Alle foto's van Melissa officinalis op internet Melissa officinalis bij Kurt Stueber Gruppe Max Planck IZ Melissa officinalis in Plantago PlantIndex

1   Dat recht Melisse heeft viercantighe stelen/ en swertgruene bladeren/ den swerten Andoren ghelijck/ maer meerder/ teerder/ ende niet hayrachtich/ van ruecke liefelijcke ende ghelijck een Citroen rieckende. Die bloemen zijn lijfvervwich. Die wortel es slecht/ hert ende houtachtigh.

Lamiastrum galeobdolon  - Gele dovenetel Foto Luc Regniers Foto Luc Regniers Foto Luc Regniers Zie alle foto's van Bioweb Plantengids Grotere foto in Bioweb Plantengids Grotere foto in Bioweb Plantengids Grotere foto in Bioweb Plantengids

Melissa vulgaris (Melissa), Melisse (Confilie de greyn) (vergelijk deel 1, hoofdstuk 86, over de Dovenetel) (?) 1644 Vlaams: Netelen (Doove) met geele bloemen 1616 Latijn: Urtica iners tertia sive Lamium luteo flore 1554/1557: Anonium, Aononium Lamium, Netelen (doode), Netelen (doove), Ortie morte, Taubnessel, Todtnessel, Urtica iners, Urtica mortua Overzicht Lamiastrum galeobdolon op deze site Alle foto's van Lamiastrum galeobdolon op internet Lamiastrum galeobdolon bij Kurt Stueber Gruppe Max Planck IZ Lamiastrum galeobdolon in Plantago PlantIndex

2   Dat ander gheslachte van Melisse es den swerten Andoren oock wat ghelijck. Sijn stelen zijn viercantich/ zijn bladeren swertgruene ende rontachtich/ seer vremt/ sterck/ ende onliefelijck van ruecke. Die bloemen zijn wit oft bleeckgeel. Die wortel heeft veele veselinghen herwaerts ende derwaerts cruypende/ ghelijck die wortelen van Netelen.

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 49 Bladzijde 92

Leonurus cardiaca - Hartgespan Foto Martin Stevens

Cardiaca, Hertsghespan 1644 Vlaams: Hertsghespan 1616 Latijn: Cardiaca [94] 1554/1557: Agripaulme, Cardiaca, Hertszgespan, Hertszgesper, Sideritis, Sideritis heraclea, Sideritis prima Overzicht Leonurus cardiaca op deze site Alle foto's van Leonurus cardiaca op internet Leonurus cardiaca bij Kurt Stueber Gruppe Max Planck IZ Leonurus cardiaca in Plantago PlantIndex

Noot: Dodoens' beschrijving van nr. 2 wijst in de richting van Lamiastrum galeobdolon, met lichtgele bloemen en "onliefelijck van ruecke"  (Mélisse de mauvaise odeur, aldus de vertaling van Clusius van het Cruijdeboeck, 1557, dat is: mélisse puante, mélisse de bois), de namen echter behoren bij nr. 1, Melissa officinalis.    Ook is er verwarring met Melittis melissophyllum (Bijenblad), waarvan de bloemen wit, roze, purper of tweekleurig zijn. [Leonart Fuchs, 1542: Melissophyllum verum: Melissenkraut, Honigblum, Confilie de greyn = Melittis melissophyllum; Melissophyllum adulterinum: Wantzenkraut, Wandtluyscruyt, Mélisse bastarde = Melissa officinalis. Bij Fuchs is de "echte melisse" (Melissophyllum verum) dus de onechte melisse, en de "onechte melisse" (Melissophyllum adulterinum) de citroenmelisse.]

[92]   3   Hertsghespan heeft oock viercantighe bruyne stelen met veele ledekens/ daer aen wassen groote swertgruene breede ghekerfte bladeren/ den bladeren van Netelen by naer gelijck maer breeder swerter ende dieper ghekerft.
Die bloemen zijn den dooven Netelbloemen van fatsoene ghelijck maer mindere van binnen purpurachtich/ van buyten witachtich en hayrich/ die wortel es crom met veele veeselinghen.

Plaetse

Dierste van desen cruyden wast in sommighe bosschen/ tweede en derde in ongheboude plaetsen by oude mueren ende weghen/ ende worden in die hoven gheplant.e

Tijt

Zij bloeyen in Braeckmaent ende in Hoymaent.

Naem

1   Die rechte Melisse heet in Griecx Melissophylon en Meliphyllon. In Latijn Apiastrum Melittaena en Citrago. In der Apoteken eest onbekent. In Hoochduytsch Honigblum/ dat is huenich bloeme.

2   Dat ander heet heden daechs in die Apoteke Melissa/ ende wordt voor dat oprecht Melissen niet sonder dwalinghe vanden ongheleerden Apotekers ghebruyckt. In Hoochduytsch heetet Wantzenkraut/ Melissenkraut/ en Mutterkraut. In Neerduysch Confilie de greyn en Melisse. In Franchois Melisse.

3   Tderde wordt heden daechs Cardiaca in Latijn gheheeten. In Hoochduytsch Hertzgesperr/ en Hertzghespan. In Franchois Agripaulme.

Natuere

Dese cruyden sijn werm ende droech in den tweeden graet/ den Andoren wat ghelijck maer in alle manieren onstercker ende min crachtich.

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 49 Bladzijde 93

Cracht en werckinghe

[93]   A   Melisse met wijn ghedroncken/ es goet teghen die beten ende steken van die fenijnnighe ghedierten: Sy sterckt dat herte ende verdrijft die swaermoedicheyt/ als die medecijns nu ter tijt van huer schrijven.

B   Melisse mach tot alderhande ghebreken ghebruyckt worden/ daer wit Andoren goet toe es/ hoe wel dattet in alle manieren veel onstercker es/ alzoo datmen inder medecijnen als Galenus en Aegineta schrijven/ Melissa niet en behoort te ghebruyckene/ dan in ghebreke van Andoren/ in wiens plaetse men altijt die Melisse nemen en ghebruycken mach.

C   Melisse aen die biekorven gheleyt oft ghestreken/ hout die bien by een/ ende doet ander daer by comen/ tselve doen oock dat tweede (als Ruellius) ende dat derde/ als Euricius Cordus schrijven..

2
D   Confilie de greyn es goet ghebesicht ende gheroken den vrouwen die met dat opstijghen van der moeder ghequelt zijn. Tsap van der selver es goet in versche wonden ghedaen/ want het heylt ende gheneest die selve..

3
E   Hertsghespan en wordt in der medecijnen niet ghebruyckt/ nochtans zoo wordet van sommighen hedendaechs seer goet ende sonderlinghe ghepresen teghen die pijne/ weedom/ cloppinghe/ en bevinghe van der herten.