Plantenfoto's

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 59 Bladzijde 108

Tgheslacht

Der cruyden die saechte witte wollachtighe bladeren hebben/ ende die van sommighen Piloselle ende Filagines ghenaempt worden/ sijn twee ierste gheslachten. Deene heeft schoone geele rieckende bloemen. Dander bleeck geele ende niet rieckende/ dat drijerley es/ als hier naer blijcken zal.

Tfatsoen

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 59 Bladzijde 109

[109]   1   Dat ierste van desen datmen Rheyn bloemen nuempt/ heeft ronde dunne herde aschvervwighe witte steelkens/ ontrent een spanne hooch wassende / met cleynen smallen witten wollachtighen seer saechten bladeren/ van grootte ende fatsoene den Hysope bladerkens ghelijck/ op tsop van den steelkens wassen troskens van x oft xii oft meer knoppachtighe ronde geele bloemkens die niet lichtelijcken en verwelckeren oft en vergaen/ ende die in huer coluer ende wesen langhe tijt behouwen moghen werden/ ende van ruecke niet onliefelijck/ ende van smaecke een weynich bitter zijn. Die wortel es dun cort ende swert.
Dat ander gheslacht dat Rhuer cruyt gheheeten wordt/ es drijerleye/ als voorseyt es.

2   Dat ierste es den voorschreven ghelijck/ maer meerder en hoogher somtijts twee voeten hooch/ oft hoogher wassende. Syn stelen zijn dun/ ront/ aschvervwich met saecht wolleken becleet/ drije oft vier van eender wortel recht op/ meest sonder aenwassende zijde scuetkens oft tacxkens wassende. Die bladeren zijn lanck/ smal/ aschvervwich wit/ saecht en wollachtich/ den bladeren van Rheyn bloemen ghelijck/ maer langher/ breeder/ ende van coluere wat groender. Die bloemen zijn ront ende knoppachtich en wassen boven aen die stelen veel by een/ maer. en zijn niet zoo geel van coluere als die Rheyn bloemen / noch en blijven niet duerende/ maer vlieghen wech als sy rijp zijn/ ghelijc meer andere bloemen.

3   Dat ander gheslacht van Rhuercruyt es den voorschreven van stelen en bladeren seer ghelijck. Die bloemen zijn oock den bloemen van den voorgeschreven ghelijck/ maer en wassen niet boven aen die stelen met troskens / maer wassen lancx die stelen tusschen de bladeren/ ende dat es dmeeste ondersceet dat tusschen dit ende den voorgescreven Rhuercruyde es.

4   Dat vierde gheslacht van desen cruyden es den anderen tween Rhuercruyden van stelen/ ende witten en saechten bladerkens ghelijck/ maer in alder manieren teerder/ minder ende neerder/ selden een spanne hooch wassende. Die bloemen wassen in cleyne ronde knoppekens boven op die soppekens van den steelkens/ van coluere ende fatsoene den bloemen van anderen Rhuercruyden ghelijck.

Plaetse

Dierste gheslacht wast in rouwe sandtachtighe plaetsen ende op dorre heyden/ ende wordt tot veel plaetsen by den Rhynstroom overvloedich ghevonden: Hier te lande wordet in die hoven ghesaeyet. Die andere drije wassen hier te lande in sandtachtighen gront/ ontrent drooghe grachten/ en op sommighe vochtighe plaetsen/ ende in die bosschen.

Tijt

Sy bloeyen meest al in Braeckmaent ende in Hoymaent. Die Rhuercruyden oock noch in Ooghstmaent.

Naem

1   Dierste gheslacht van desen cruyden heet in Griecx Eliochryson. In Latijn van Theodorus Gaza/ Aurelia, ende es van Theophrastus in zijn ix boeck cap.xxi. beschreven/ in die Apoteke Staecas citrina ende Staecados citrinum, van sommighen Tinearia en Amaranthus luteus. In Hoochduytsch Rhein blumen/ Motten blumen en Motten kraut. In Neerduytsch Rheyn bloemen ende Rhyn bloemen.
Daer es noch een ander gheslacht van Eliochryson, dat bladeren der Averoone ghelijck heeft/ ende oock Elichryson Amaranthus ende Chrysanthemum ghenaempt wordt/ ende van Dioscorides beschreven es/ dat met dese Rheyn bloemen gheen ghelijckenisse en heeft/ ghelijck wy dat in onse Latijnsche annotatien breeder verclaert hebben/ ende daer om zoo dolen zy die meynen dese Rheyn bloemen te wesene dat Eliochryson Dioscorides.

2   Dander drije cruyden van een gheslacht/ heeten met eenen naem in Griecx Gnaphalion. In Latijn Centunculum en Centuncularis en van sommighen Tomentitia. In Hoochduytsch Rhurkraut. In Neerduytsch Rhuercruyt oft Rootmelizoen cruyt. In Franchois Herbe a cotton. In die Apoteke eest onbekent.

Natuere

Dese cruyden zijn van natueren verdrooghende/ die Rheynbloemen zijn oock werm/

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 59 Bladzijde 110

[110]   als duer hueren bitteren smaeck kennelijck es.

Cracht en werckinghe

1
 A   Rheynbloemen in wijn ghesoden ende ghedroncken dooden en iaghen af die wormen/ ende syn goet tseghen die beet ende steeck vanden fenynighen ghedierten.

B   Rheynbloemen in looghe ghesoden verdrijft die luysen ende neten uut de hayre. Die selve Rheynbloemen/ in die cleerscrapprayen gheleyt bewaren die cleederen van motten ende scieters.

2
C   Rhuercruyt in wijn ghesoden ende ghedroncken gheneest dat roode melizoen ende den loop des buycx/ ende stopt der vrouwen overvloedighe natuerlijcke cranckheyt.