Plantenfoto's

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 60 Bladzijde 110

Tgheslacht

Der wechbreeden vindtmen hier te lande drije gheslachten overvloedich wassende / ende daer en boven noch een in die soute gronden voortcomende/ die altsamen van fatsoene malcanderen ghelijcken.

Tfatsoen

A   Groot Wechbree heeft groote breede bladeren/ schier ghelijck die Beete/ van buyten seven ribbekens hebbende die altsamen aen dat eynde van den bladeren ter wortel waert vergaren. Sijn stelen sijn rontachtich eenen voet oft meer hooghe/ somtijts rootachtich/ tusschen die bladeren van der wortel spruytende/ die van dmiddel af tot boven toe rontsomme beset ende becleet sijn/ met cleyne knoppekens die ierst cleyne bloemkens/ ende daer naer cleyne

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 60 Bladzijde 111

[111]   huyskens daer in cleyn bruyn sadeken leyt voortbringhende een are tortskens ghelijckende. Die wortel es cort wit ende vinghers dick met veele aenhanghende witte veesen.

B   Van desen gheslachte wordt een ghevonden wyens aren oft tortkens seer dobbel sijn alzoo dat op een are in plaetse van den knoppekens andere cleyne tortskens met groote menichte voortcomen/ elck besonder tortsken eenen enkelen tortsken van die Wechbree ghelijckende.

2   Dat tweede gheslacht van Wechbree es den iersten ghelijck/ sijn bladeren sijn smalder minder en wat hayrachtich/ en ligghen meest op der aerden uutghespreyt eens scaeps tonghe ghelijckende. Sijn steelen sijn ront een weynich hayrich ende dragen aen dopperste aren oft tortskens die veel corter sijn dan aen deerste Wechbree ende schoone witte purpurachtighe bloemen voortbringhen. Die wortel es wit en langher dan aen dierste.

3   Dat derde Wechbree es minder dan dat tweeste. Sijn bladeren sijn lanck en smal ende oock gheribt ghelijck die bladeren van den anderen Wechbreeden/ van coluere swertgruen ende rontsomme hier en daer cleyne puntkens hebbende. Die stelen sijn cantich voortbringhende aen dopperste schoone aren met witte bloemkens ghelijck die aren van dmiddel Wechbree. Die wortel es cort met veele veeselinghen.

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 60 Bladzijde 112

[112]   4   Dat zee Wechbree es dat alder smalste/ sijn bladeren sijn lanck ende seer smal ende dick. Sijn stelen zijn ontrent een spanne lanck van den middel af tot boven toe vol knoppekens seer ghelijckende den tortskens van grooten Wechbree. Die wortel es faselachtich.

Plaetse

Die drije ierste Wechbreeden wassen hier te lande al om op grasachtighe velden ende by den weghen ende op sommighe vochtighe plaetsen. Dat zee Wechbree wast in soute gronden aen die dijcken en canten van den souten wateren/ ende wast in Zeelant ende by Berghen opten zoom overvloedich. Daert alder ierste ghemerckt ende ghevonden es gheweest van den seer neerstighen Herbarist Jan die Vroede/ dyens arbeyt ende nersticheyt my int scryven van desen boecke seer dienstelijck es gheweest.

Tijt

Zy bloeyen meest al hier te lande in Braeckmaent ende in Hoymaent. In Ooghstmaent es het saet rijp.

Naem

Wechbree heet in Griecx Arnoglosson dat es Lingua agni ende Lams tonghe/ Arnion Probateos/ Polyneuros en Heptapleuros. In Latijn ende in die Apoteke Plantago. In Hoochduytsch Wegherich oft Schaafzunghe. In Franchois Plantain.

1   Dat ierste gheslacht heet heden daechs in Latijn Plantago maior en Plantago rubea. In Hoochduytsch roter Wegherich. In Franchois grand Plantain. Hier te lande Roode Wechbree.

2   Dat ander gheslacht wordt gheheeten in Latijn Plantago media. In Hoochduytsch middel ende breiter Wegherich. In onse tale breet Wechbree. In Franchois Petit Plantain.

3   Dat derde wordt van sommighen in Griecx Pentaneuros dat es in Latijn Quinque nervia/ anders soo heetet in Latijn Lanceolata en Lanceola. In Hoochduytsch Spitzer Wegherich. In Neerduytsch cleyn Wechbree en Hontsribbe. In Franchois Lanceole/ Lanceolette.

4   Tvierde wordt van ons gheheeten Plantago marina ende in Duytsch/ zee Wechbree.

Natuere

Wechbree es cout ende drooge tot in den tweeden graet.

Cracht en werckinghe

A   Die bladeren van Wechbree in spyse oft anders inghenomen sijn seer goet tseghen den loop ende vloet van den catarren/ ende stercken die maghe/ ende sijn bequaem den ghenen die uutdroeghen ende die hoesten.

B   Die selve bladeren ghesoden ende ghedroncken stelpen dat root melizoen ende den loop des buycx/ ende dijsghelijcx oock dat bloet spouwen/ tbloet pissen/ ende der vrouwen overvloedighe natuerlijcke crancheyt/ en alle bloet ganck.

C   Tsap van Wechbree inghenomen stelpt ende doet ophouwen dat overvloedich braken/ ende stopt alderhande bloet ganck ghelijck die bladeren ende tsaet.

D   Die wortel van Wechbree alleen oft met den wortelen ende saet in soeten wijn ghesoden ende ghedroncken opent die verstopte lever ende nieren/ ende sijn goet tseghen die geelsucht ende sweringhen der nieren ende der blasen.

E   Men scrijft oock van Wechbree dat drije wortelen met water ende met wijn inghenomen die derdedaechse cortse/ ende vier wortelen die vierdedaechse cortse ghenesen ende verdrijven.

F   Wechbree es oock goet ghebruyckt tot alle quade onsuyvere loopende ulceratien ende sweeringhen/ ouwe ende nieuwe wonden/ alle hittighe apostumatien ende gheswellen/

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 60 Bladzijde 113

[113]   tot den cancker/ fistulen/ loopende gaten / quade crauwagien/ ende tseghen die beet van quade en verwoede honden / die bladeren ghestooten ende daer op gheleyt/ oft tsap daer inne ghedruypt oft vermenght met die plaesteren ende salven die daer toe ghebruyckt worden ende bequaem sijn.

G   Die selve bladeren van Wechbree versueten die pyne van tfledercijn ende sijn seer goet gheleyt op die siecke leden die root ende vol hitten ende pijnen sijn.

H   Tsap van Wechbree es oock seer goet tseghen die pijne der ooren/ wedom en verhittinghe der ooghen daer inne ghedruypt.

I   Tselve sat oft dwater daer die bladeren oft wortelen van Wechbree inne ghesoden sijn ghenesen die quade heete sweringhen des monts/ den tantsweer/ ende die bloedinghen van dat tantvleesch/ dickwils in den mont ghenomen ende den mont daer mede ghespoelt.

K   Die bladeren van Wechbree met sout vermenght verdrijven die sweerende clieren/ ende apostumatien ontrent den ooren ende keele/ daer op gheleyt/ oft die wortelen daeraf aen den hals ghedraghen als sommighe ghescreven hebben.