Beginpagina van Plantaardigheden.nl
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

1554 Cruijdeboeck met transcriptie (overgeschreven)
A | B | C | D | E | F | G| H | IJK | L | M | N | O | P | QR | S | T | U | V | WXYZ

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2 Bloemen, welrieckende cruyden, saden, ende dyer ghelijcken Planten Alfabetisch

Deel 3

Deel 4

Deel 5

Deel 6

Register van die cracht der Cruyden
 
Oude Nederlandse namen
* Project Dodoens
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt 7-04-2023

«  Cruijdeboeck deel 2 capitel 7, bladzijde 191-193  Zie volgende pagina »

Van Ginoffelen.   Cap. vii.

Tgheslacht

Onder den naem van Ginoffelen worden nu ter tijt veelderhande bloemen verstaen/ die in drije oft vier geslachten verdeylt sijn. Dat ierste gheslacht wordt gheheeten Ginoffelen/ ende es van coluere veelderley. Tweede heet men Keykens. Tderde Pluymkens. Daer by oock wel ghestelt ende gherekent/ als een vierde gheslacht/ moghen worden die wilde Crayebloemkens den Pluymkens ghelijckende.

Tfatsoen

 

[192]   1   Ginoffelen hebben langhe smalle bladerkens/ den bladeren van Loock schier ghelijck/ hueren steel es ront onderhalven voet lanck met ledekens oft knoopkens/ elck ledt met twee bladerkens beset. Die bloemen wassen op dopperste van den stelen uut langhe ronde effene huyskens/ daer die bladerkens van den bloemen boven over ghewelft sijn. Ende sijn van coluere som wit som lijfvervwich/ som licht root/ som bruyn root/ som ghescakiert oft ghespickelt/ van ruecke den Giroffel naghelen wat ghelijck. Ende als dese bloemkens vergaen ende verwelckert sijn/ zoo wassen in die ronde huyskens langhe scerpe hauwkens oft bollekens daer in swert saet besloten leyt.

 

2   Die Keykens sijn den Ginoffelen wat ghelijck/ huer bladerkens sijn smal/ huer steelkens gheknoopt. Die bloemkens den Ginoffel bloemen van fatsoene ghelijck maer veel minder/ van coluere meest root/ somtijts met cleyne stipkens besprayet/ ende wassen op dopperste van den stelen een oft twee by een/ ende oock aen sommighe van dese gheslachte neghen oft thien tsamen in een ghedronghen een bondelken van bloemen ghelijckende.

 

3   Die pluymkens sijn den Ginoffelen van bladeren stelen ende bloemkens ghelijck maer veel minder. Huer bladeren sijn lanck en smal/ den Gras schier ghelijck/ die steelkens sijn dun ende gheknoopt/ ende daer op wassen welrieckende bloemkens den Ginoffelen ghelijck/ elck bloemken dat enkel es van vijf oft ses bladerkens die diep duersneden ghelijck pluymkens oft vederkens sijn/ van coluere wit oft lijfvervwich/ naer die welcke ghelijck aen die Ginoffelen in die ronde huyskens/ scerpe bollekens wassen daer in tsaet leyt.

 

4   Die Crayebloemkens sijn den Pluymkens wat ghelijck/ zy hebben oock gheknoopte steelkens ende smalle bladerkens/ maer die breeder/ corter ende veel witter gruen sijn

 

[193]   dan die bladeren van Ginoffelen oft Pluymkens. Die bloemen sijn meest root/ som ooc wit/ ende diep ghesneden den Pluymkens seer ghelijck/ maer sonder rueck. Naer die bloemen wasset saet in die langhe huyskens ghelijck aen die Pluymkens.

Plaetse

Die Ginoffelen/ Keykens ende Pluymkens worden hier te lande in die hoven gheplant. Die Crayebloemkens wassen al om van selfs in die beempden ende op vochtige grasachtighe plaetsen.

Tijt

Alle dese bloemen bloeyen van in Meye meest alle den zoomer duer/ tot in Herfstmaent.

Naem

Dese bloemen worden in Griecx ende in Latijn Vetonica oft Vetonicae gheheeten/ van Plinius als sommighe gheleerde meynen Cantabrica.

1   Dat ierste gheslacht heet nu ter tijt Vetonica altilis ende Vetonica Coronaria/ ende van sommigh Ocellus ende Barbarica. In Hoochduytsch Graszblumen/ Negelblumen ende Negelin. Hier te lande Ginoffelen. In Franchois Oeilletz.

2   Tweede gheslacht es dat recht Vetonicae/ dat sommighe nu ter tijt noemen Herbam Tunicam. In Hoochduytsch Dondernegelin/ Feldtnegelin/ Heydenblumlin/ Blutztropffle. Hier te lande Keykens. In Franchois des Armoiries.

3   Tderde gheslacht es oock een gheslacht van Vetonicae ende mach wel Vetonica altilis, oft Coronaria minor gheheeten worden. In Hoochduytsch wordet gheheeten Mutwille ende van sommighen Hochmut ende daer naer in Latijn Superba. Hier te lande Pluymkens ende cleyn Ginoffelkens.

4   Tvierde es een wilt gheslacht van Vetonicae/ ende daer om eest Vetonicae sylvestris ghenaempt. In Hoochduytsch heetet Gauchblum. Hier te lande Crayebloemkens/ ende Coeckcoeckbloemkens.

Natuere

Meest alle dese gheslachten van desen bloemen/ met hueren bladeren ende wortelen/ sijn middelmatich van natueren tot wermte ende droochte treckende.

Cracht en werckinghe

1
A   Conserve van den bloemen van Ginoffelen met suycker ghemaeckt sterckt dat herte ende es goet ghebruyckt in die heete cortsen ende tseghen die pestilentie.

2
B  
Die wortel van den Keykens ende die bloemen in water oft wijn ghesoden/ doen water maken ende breken den steen.

C   Die selve wortel ghepoedert ende met wijn inghenomen es oock tseghen die pestilentie/ ende tseghen alle fenijn/ ende tseghen die beten ende stek