Beginpagina van Plantaardigheden.nl
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

1554 Cruijdeboeck met transcriptie (overgeschreven)
A | B | C | D | E | F | G| H | IJK | L | M | N | O | P | QR | S | T | U | V | WXYZ

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2 Bloemen, welrieckende cruyden, saden, ende dyer ghelijcken Planten Alfabetisch

Deel 3

Deel 4

Deel 5

Deel 6

Register van die cracht der Cruyden
 
Oude Nederlandse namen
* Project Dodoens
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt 28-04-2023

«  Cruijdeboeck deel 2 capitel 51, bladzijde 264-265  Zie volgende pagina »

Van Serpillum.   Cap. li.

1  

Thymus serpyllum - Kleine tijm

2  

Satureja montana - Bergbonenkruid

 

Tgheslacht

Serpillum als Dioscorides scrijft es tweederleye/ een Tam dat in die hoven wast Serpillum hortense ghenaempt/ ende een wildt dat Zygis gheheeten is.

Tfatsoen

Thymus serpyllum - Kleine tijm

Foto Luc Regniers

Foto Luc Regniers

Serpillum hortense (Thymus), Roomsche Quendel (Thymus)
  • 1644 Vlaams: Quendel (Ghemeynen), Thymus (Wilden), Vrouwenbedstroo (Onser)
  • 1616 Latijn: Serpyllum vulgare
  • 1554/1557: Kinlin, Kumel, Onser Vrouwen bedstroo, Quendel, Serpillum vulgare, Serpollet vulgaire, Thymus (wilden)

[265]   1   Dat tam Serpillum dat hier te lande Thymus ghenaemt wordt/ es een neer seer welrieckende cruyt/ vele teere houtachtighe rijskens hebbende/ die als het cruyt langhe sonder verplanten staet/ lancx der aerde cruypen en de daer aen tot sommighe plaetsen haken. Die bladerkens sijn cleyn/ van smaecke scerp ende bytende. Die bloemkens wassen aen dopperste van den stelen/ ende sijn van coluere lijfverwich. Die wortel es dun ende houtachtich.

Satureja montana - Bergbonenkruid

Foto Luc Regniers
Serpillum sylvestre, Zygis, Tenderick (wilde Quendel)
  • 1644 Vlaams: Keule (Winter-), Tenderick
  • 1616 Latijn: Thymbra
  • 1554/1557: Cunila, Tenderick, Thymbra, Thymbre

2   Dat ander gheslacht van Serpillum dat Tenderick geheeten wordt/ es van stelen ende bladeren die ghemeyne Hysope wat ghelijck/ het heeft houtachtighe dunne steelkens niet cruypende/ maer recht op wassende/ met cleyne smalle bladerkens becleet. Die bloemen comen tusschen die bladerkens voort ghelijck aen die ghemeyne hof Cuele/ dyen dit cruyt van fatsoene ende van smaecke seer ghelijckt/ uutghenomen dattet minder es/ meer houtachtich/ ende dat het swinters niet en sterft ghelijck die Cuele/ maer blijft duerende ghelijck die ghemeyne Hysope/ Roomsche Quendel/ ende dyerghelijcke andere cruyden.

Plaetse

Dioscorides scrijft dat het ierste gheslacht in die hoven gheplant wordt/ ende dat het andere in rouwe steenachtighe plaetsen wast. Hier te lande worden beyde die gheslachten in die hoven gheplant/ ende dat ierste es meer ghemeyn dan het tweede/ dat al om niet bekent es.

Tijt

Beyde dese gheslachten bloeyen in Hoymaent ende in Ooghstmaent.

Naem

1   Dat ierste gheslacht van desen cruyde wordt gheheeten in Griecx Herpyllos cypentos. In Latijn Serpillum hortense. In Hoochduytsch Welschen Quendel oder Romischer Quendel/ dat es in onse tale Roomsche Quendel. In die Apoteke wordt dit cruyt hier te lande Thymus ghenaemt/ ende daer naer worddet oock in Duytsch Thymus/ ende in Franchois Thim gheheeten.

2   Dat ander gheslacht wordt ghenaemt in Griecx Herpyllos agrios ende Zygis. In Latijn Serpillum sylvestre/ ende oock Zygis/ dat es in Duytsch wilden Quendel. Hier te lande onder die cruytliefhebbers worddet Tenderick gheheeten.

Natuere

Beyde dese cruyden sijn werm ende drooghe tot in den derden graedt ende dat Tenderick es stercker dan die Roomsche Quendel.

Cracht ende werckinghe

A   Serpillum ende sonderlinghe dat wildt gheslacht/ met wijn oft water ghesoden ende ghedroncken verweckt ende doet comen die natuerlijcke cranckheyt van den vrouwen/ drijft af den steen ende dat graveel ende doet die urine rijsen ende lossen.

B   Serpillum in der selver manieren ghebruyckt stilt oock den loop des buycx/ gheneest dat crimpsel ende es seer goet tseghen die treckinghe ende spanninghe van den zenuwen.

C   Serpillum in alle spijse oft dranck ghebruyckt es een crachtighe medecyne tseghen alle fenijn/ ende tsegen die beten ende steken van alle fenijnnighen cruypende ghedierten.

D   Dat sap van Serpillum een halve once swaer met azijn/ es goet inghenomen den ghenen die bloet braken ende overgheven.

E   Serpillum met azijn ende olie van Roosen vermenght gheneest die pijne rasernie en de frenesie in thooft/ op die slapen van den hoofde en op dat voorhooft gheleyt.

F   Die roock van Serpillum veriaecht alle fenijnnighe ghedierten.

 

^Naar het begin van deze pagina