Tanacetum balsamita - Balsemwormkruid
|
Balsamita maior (Balsamita), groote Balseme
- 1644 Vlaams: Balseme (Groote)
- 1616 Latijn: Balsamita maior
- 1554/1557: Balsamita maior, Balseme (groote), Coq grand, Frauwenkraut, Herba divae Mariae, Lassulata, Menta Graeca, Panaces chironium Theophrasti, Salvia Romana
|
[285] 1 Die groot Balseme heeft ronde herde dunne stelen/ daeraen wassen langhe breedachtighe wit gruene bladeren/ rontsomme wat maer seer luttel ghekerft. Die bloemen wassen met croonkens veel by een ende sijn ronde geele knoppekens in veel manieren van fatsoene ende wesen den bloemen van Reynvaer ghelijck maer mindere. Die wortel es faselachtich vele tacxkens ende steelkens voortbringhende/ ende iaerlycx nieuwe scuetkens uutworpende. Dit heel cruyt es van eenen stercken liefelijcken rueck/ ende bitterachtich van smaecke.
2 Die cleyne Balseme/ es van stelen/ bloemen/ sade/ ruecke ende smaecke der ierster ende grootter Balseme seer ghelijck/ maer in als minder ende niet soo hooch wassende. Die bladeren sijn veel minder/ smaelder ende rontsomme seer diep ghekerft. Die wortel es oock faselachtich ende iaerlijcx nieuwe scuetken voortbringhende.
Plaetse
Beyde dese gheslachten van cruyden worden hier te lande in die hoven gheplant/ ende dat ierste es schier in alle hoven seer ghemeyn.
Tijt
Balsemen bloeyen in Hoymaent ende in Ooghstmaent.
Naem
1 Dat ierste gheslacht wordt gheheeten in Latijn Balsamita maior. In die Apoteken hier te lande Balsamita. In Hoochduytsch Frauwenkraut. In Neerduytsch Balseme.
2 Dat ander gheslacht hebben wy Balsamita minor/ dat es cleyn Balseme genaempt/ dat nu ter tijt van sommighen Hepatorium Mesue/ ende van sommige andere Elychrison gheheeten wordt/ maer dat deser beyde meyninghen niet goet en sijn/ salmen in onse Latijnsche Annotatien verclaert vinden.
Natuere
Beyde dese cruyden sijn werm ende drooch tot in den tweeden graedt/ ghelijck hueren rueck ende bitterachtighen smaeck bewijst.
Cracht ende werckinghe
A Die bladeren van die groote Balseme alleen oft met den sade van wilden Pastinaken in wijn ghesoden ende ghedroncken ghenesen dat crimpsel des buycx ende stelpen dat root melizoen.
B Die conserve van den bladeren met suycker ghemaeckt/ verwermt ende drooght die herssenen/ opent die verstoptheyt van der selver/ ende es seer goet tseghen den loop ende gheweldighen vloet van den catarren/ een boon groot inghenomen.
C Dit selve cruyt wordt oock ghelijck Savie ende dyerghelijcke cruyden in die spijsen/ sonderlinghe in die eyercoecken ghebruyckt ende es daer seer dienstelijck ende smaeckelijk in.
2
D Die cleyne Balseme ghelijck zy van ruecke ende smaecke des grooter ghelijck es alzoo es zy oock van crachten ende werckinghen/ ende mach altijt voor die groote ghenomen ende ghebruyckt worden. |