Beginpagina van Plantaardigheden.nl
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

1554 Cruijdeboeck met transcriptie (overgeschreven)
A | B | C | D | E | F | G| H | IJK | L | M | N | O | P | QR | S | T | U | V | WXYZ

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2

Deel 3 Wortelen, medecynale cruyden, ende quaden hinderlijcke ghewassen
Planten
Alfabetisch

Deel 4

Deel 5

Deel 6

Register van die cracht der Cruyden
 
Oude Nederlandse namen
* Project Dodoens
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt 21-01-2023

«  Cruijdeboeck deel 3 capitel 2, bladzijde 351-352   Zie volgende pagina »

Van Holwortel.   Cap. ii.

1  

Corydalis cava - Holwortel

2  

Corydalis solida - Vingerhelmbloem

Tgheslacht

Holwortel es twederleye. Die een heeft heel ronde wortelkens niet hol van binnen. Der andere wortelen sijn inwendich hol/ anders van stelen/ bladeren/ bloemen/ ende sade malcanderen ghelijck.

Tfatsoen

Radix cava (door de oude "ongheleerde" apothekers ten onrechte gehouden voor Aristolochia rotunda, Pistolochia, Capnos phragmites, of zelfs een van de Jacinten)

 

Corydalis cava - Holwortel

Radix cava, Holwortel
  • 1644 Vlaams: Hoolwortele
  • 1616 Latijn: Radix cava
  • 1554/1557: Holwortel, Holwurtz, Racine creuse, Radix cava

 

Corydalis solida - Vingerhelmbloem

Zie alle foto's van Bioweb Plantengids

Radix cava minor, Boonkens Holwortel
  • 1644 Vlaams: Hoolwortele (Kleyne)
  • 1616 Latijn: Radix cava minor
  • 1554/1557: Capnos Phragmites, Eriphya, Eryphia, Holwortel (Boonkens-), Planta veris

Holwortelen hebben teere dunne steelkens ontrent een spanne oft palme lanck/ daer aen wassen cleyne bladerkens/ den bladeren van Wijnruyte aensienlijck/ ende aen dopperste bloemkens van fatsoene den Riddersporen bloemen ghelijck maer minder ende lijfvervwich/ oft somtijts wit van coluere veel by een gedronghen. Naer dese bloemkens verschijnen cleyne hauwkens daer cleyn ront swert saet in leyt. Die wortel van den eenen es heel ront vast van binnen geel met met bruyne scellen bedeckt/ van den anderen somtijts lanckworpich ghelijck een cleyne peere van onder ende van binnen hol.

 

Plaetse

[352]   Dese wortelen wassen in lomberachtighe plaetsen ende aent hanghen van den gheberchten. Die cleyne niet hol/ worden tot sommighe plaetsen van Brabant/ ende by die stadt van Loven ghevonden. Die andere hole wassen in Duytschlant. Ende waer dat deene van desen wortelen ghevonden wordt daer en sal die andere niet wassen/ alzoo dat nemmermeer die volle wortel by die hole/ oft die hole by die volle ghevonden en wordt.

Tijt

Seer vroech in Sporckelle beghinnen dese wortelen huer stelen ende bladeren uut te worpen ende draghen in Meerte bloemen/ in Aprill tsaet leverende ende daer naer vergaet het cruyt ende die wortelen blijven alleen in deerde duerende.

Naem

Die wortel die binnen hol es en wordt gheheeten Holwortel ende Holwurtz/ ende mach daer naer in Latijn ghenaemt worden Radix cava.

Die andere die vast ende dicht es wordt Boonkens holwortel hier te lande gheheeten.

Ende dese wortelen sonderlinghe die hole hebben langhe tijt in die Apoteken voor ronde Osterlucey ghehouwen gheweest/ ende worden daer voor noch hedendaechs van den ongheleerden Apotekers/ dat es van den meesten hoop/ ghebruyckt. Sommige gheleerde meynen dat dese wortelen sijn die Pistolochia daer Plinius af scrijft. Die andere maken daer af een gheslachte van Grysecom Capnos phragmites gheheeten. Die derde stellen dese wortel onder die Jacinten. Naer onse meyninghe es dese wortel dat recht Apios van Dioscorides bescreven/ daer af tfatsoen in naervolghende capittel bescreven es/ dat wy daer om hier naer hebben willen stellen om datmen by tghelijcken van deen by den anderen die waerheyt soude leeren kennen. Ende hier af hebben wy breeder in onse Latijnsche annotatien ghescreven.

Natuere

Holwortel es werm ende drooch van natueren tot in den tweeden graedt.

Cracht ende werckinghe

A   Holwortel in water alleen oft met azijn ghesoden gheneest die squinantie ende verouderde gheswillen van der keelen ende amandelen alsmen daer mede gorgelt/ want zy verdeylt die grove vochticheden ende doet die selve sceyden.

B   Tot den huych es oock goet dese Holwortel seer goet in den mont genomen ende gheknout oft tpoeder daer af daer aen ghedaen.

C   Holwortel met Populier salve vermenght gheneest ende verdrijft die speenen ende versuet die pijne ende weedom der selver.