Beginpagina van Plantaardigheden.nl
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

1554 Cruijdeboeck met transcriptie (overgeschreven)
A | B | C | D | E | F | G| H | IJK | L | M | N | O | P | QR | S | T | U | V | WXYZ

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2

Deel 3 Wortelen, medecynale cruyden, ende quaden hinderlijcke ghewassen
Planten
Alfabetisch

Deel 4

Deel 5

Deel 6

Register van die cracht der Cruyden
 
Oude Nederlandse namen
* Project Dodoens
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt 21-01-2023

«  Cruijdeboeck deel 3 capitel 10, bladzijde 363-364   Zie volgende pagina »

Van Rhabarbare.   Cap. x.

1  

Leuzea rhapontica (Rhaponticum scariosum) - Schubbig zaagblad

2  
 

Leuzea rhapontica (Rhaponticum scariosum) - Schubbig zaagblad (variant)

3  
 

Leuzea rhapontica (Rhaponticum scariosum) - Schubbig zaagblad (variant)

 

Tgheslacht

Rha es veelderleye niet van wesen oft van fatsoene/ maer naer geleghentheyt van den plaetsen daert voortcoemt ende ghevonden wordt. Deene wast in Ponto ende wordt ghenaempt Rhaponticum/ Tweede in Barbarien ende dat es die gemeyne Rhabarbare/ Tderden in Indien ende es dat Ravedseni etc.

Tfatsoen

Rha, Rheon, Rheu, Rheum, Raved, Ravet, Rhacoma, Rhecoma

   Noot: Er bestond in de tijd van Dodoens verwarring over de identiteit van Rheum = rabarber (uit de duizendknoopfamilie). De beschrijvingen van Rha en de daarbij behorende houtsnede hebben betrekking op Leuzea rhapontica (een composiet), de namen, eigenschappen en medicinale werking zijn echter die van de rabarber, waarvan toentertijd de wortels in Europa werden geïmporteerd uit het Oosten. Omdat men de plant zelf niet kende, werd de rabarber aangezien voor de Leuzea rhapontica. De wortels van deze plant werden ook toegepast, maar hadden een veel zwakkere werking dan die van de rabarber.

Leuzea rhapontica (Rhaponticum scariosum) - Schubbig zaagblad

Rha Ponticum, Rheum Ponticum, Raved Turcicum, Rha van Pontus (Rha van Torckien)
  • 1644 Vlaams: Rha, Rhabarber
  • 1616 Latijn: Rha sive Rheum
  • 1554/1557: Raved, Raved Turcicum, Ravedseni, Ravet, Ravetsceni, Rha, Rha de Turquie, Rha Indicum, Rhabarbare, Rhabarbarum, Rhacoma, Rhaponticum, Rhecoma, Rheu, Rheubarbarum, Rheubarbe, Rheum, Rheum Indicum, Rheum Ponticum

 

Leuzea rhapontica (Rhaponticum scariosum) - Schubbig zaagblad (variant)

Rha Barbarum (Rheubarbarum), Rha in Barbarien wassende

 

Leuzea rhapontica (Rhaponticum scariosum) - Schubbig zaagblad (variant)

Rha Indicum, Rheum Indicum, Ravetsceni, Ravedsceni, Rha van Indien

Rha heeft groote breede bladeren ghelijck die bladeren van wit Wollecruyt oft van grooten Clissen/ rontsomme ghelijck een saghe ghekerft/ die van boven gruen ende effen sijn ende van onder wit ende wollachtich. Tusschen die welcke eenen ronden rechten steel wast ontrent eenen cubitus dat es onderhalven voet hooch/ daer op eenen schoonen liefelijcken bol voortcoemt met veel scelferen bedeckt/ die als hy open gaet een schoone purpure bloeme voortbringht/ ende daer naer saet den sade van groote Santorie niet

[364]   onghelijck maer wat langher. Die wortel es dick lanck ende voosachtich.

Plaetse

Rha wast in die landen boven Bosphorus en Pontus gheleghen by dat revier Rha/ Ende in Barbarien ende Indien als Mesue scrijft. Hier te lande hebben wy tselve ghevonden in den hof van Meester Jaspar van der Heyden tot Loven/ die dit cruyt met neersticheyt ghesayet ende bewaert heeft.

Tijt

In Braeckmaent coemt die bloeme voort.

Naem

Dit cruyt ende sonderlinghe die wortel wordt gheheetenin Griecx Rha en Rheon. In Arabensch Rheu ende Raued oft Rauet/ van Plinius in Latijn Rhecoma ende Rhacoma.

1   Dat in die landen boven Bosphorus wast heet in Griecx ende Latijn Rha Ponticum oft Rheum Ponticum/ van Mesue Raved Turcicum/ dat es Rha van Torckien.

2   Dat tweede in Barbarien wassende heet Rha Barbarum/ ende van Mesue ende in die Apoteke Rheubarbarum.

3   Tderde gheslacht van Indien/ wordt ghenaempt Rha oft Rheum Indicum/ en van den Arabenschen meesters Ravetsceni oft Ravedseni.

Natuere

Rha es werm in den iersten graedt ende drooghe tot in den tweeden ende tsamen treckende van natueren.

Cracht ende werckinghe

A   Die wortel van dat Rha Ponticum es goet als Dioscorides scrijft tseghen die opblasinghen/ walginghen ende weekicheyt van der maghen ende alle pijnen der selver. Ende dient seer wel den ghenen die eenich ledt vercrompen oft ghespannen hebben/ ghebrekelijk van lever oft van milte sijn/ die pijne ende weedom in den buyck nieren ende blase hebben. Item tot die ghebreken van der borsten/ van der moeder tseghen die pijne in de hope die men Sciatica heet/ tot dat bloetspouwen/ versuchten/ hicken/ roode melizoen/ buyck loop/ ende tseghen die cortsen ende alle beten ende steken van den fenijnnighen ghedierten.

B   Ende tot den selven ghebreken salmen dat Rhaponticum innemen een half loot swaer/ met huenich water oft mee alsmen die cortsen heeft/ met syrope van azijn tseghen die ghebreken van der milten/ met huenich wijn alsmen op die borste ghebreckelick es/ ende sonder eenighe vochticheyt al drooghe als die maghe weeck ende slap es.

C   Die wortel van Rha Ponticum met edick vermenght geneest die quade leelicke witte scorftheyt ende verdrijft die dootvervwighe bleecke plecken ende litteekenen des lichaems daer op ghestreken.

D   Rhabarbare ende Ravedsceni als Mesue scrijft ontrent een half loot inghenomen iaghen af duer den camerganck die geele cholerijcke vochticheden/ ende sijn daer duer goet tot alle heete cortsen/ verhittinghe ende verstoptheyt van der levere/ ende tseghen die geelsucht/ ende sonderlinghe alst met weye van melck/ inghenomen wordt oft met eenighe vercoelende wateren ende drancken.

E   Rhabarbare es oock van sijn eighen natuere goet tot alle bloetganck van onder oft boven/ ende dient seer wel den ghenen die van binnen ghequetst oft gheborsten sijn/ die ghevallen verreckt oft gheslaghen sijn/ ende die eenich ledt vercrompen oft zenue ghespannen hebben.

F   Item Rhabarbare stelpt ende gheneest dat root melizoen ende alle buyck loop alstmen op tvier droocht ende met sap van Wechbree bladeren oft met groven rooden wijn inneempt.