Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2

Deel 3 Wortelen, medecynale cruyden, ende quaden hinderlijcke ghewassen
Planten Alfabetisch

Deel 4

Deel 5

Deel 6

Gentiana - Gentiaan

Gentiana lutea - Gele gentiaan

Gentiana clusii - Grootbloemige gentiaan

• Cruijdeboeck deel 3 capitel 12 Bladzijde 367

Tfatsoen

Gentiana - Gentiaan

Gentiana, Aloe Gallica, Narce, Chiromon, Basilica, Cyminalis (Gentiana), Gentiaen

 

Gentiana lutea - Gele gentiaan Zie alle foto's van Bioweb Plantengids Grotere foto in Bioweb Plantengids Gentiana, Gentiaen 1644 Vlaams: Gentiaen oft Gentiane (Groote) 1616 Latijn: Gentiana 1554/1557: Aloë Gallica, Basilica, Bitterwurtz, Chironion, Cyminalis, Entzian, Gentiaen, Gentiana, Gentiane, Narce Overzicht Gentiana lutea op deze site Alle foto's van Gentiana lutea op internet Gentiana lutea bij Kurt Stueber Gruppe Max Planck IZ Gentiana lutea in Plantago PlantIndex

Die ierste bladeren van Gentiaen sijn groot ende breet ende ligghen op der aerden uutghesprayet/ den bladeren van grooten Wechbreen schier ghelijck/ ende tusschen desen coemt die steel die ront/ effen/ hol/ knoopachtich/ vinghers dick ende somtijts een mans lengde hooch es/ met minderen ende som rontsomme ghekerfde bladerkens becleet. Die bloemen sijn geel. Tsaet es breet ende plat ghelijck tsaet van Angelica maer veel minder/ den sade van Vilieren niet onghelijck. Die wortel es lanck/ ront/ buyten eerdtverwich/ van binnen geel seer bitter van smaecke.

Boven die voorghescreven Gentiaen zoo vindtmen noch twee andere gheslachten ende soorten van cruyden/ die oock nu ter tijt voor Gentianen ghehouden worden.

• Cruijdeboeck deel 3 capitel 12 Bladzijde 368

Gentiana clusii - Grootbloemige gentiaan Zie alle foto's van Blaich

Gentiana altera, Gentiaen 1644 Vlaams: Gentiaen (Groote) met blaeuwe bloemen 1616 Latijn: (Gentiana maior) 1554/1557: Aloë Gallica, Basilica, Bitterwurtz, Chironion, Cyminalis, Entzian, Gentiaen, Gentiana, Gentiane, Narce Overzicht Gentiana clusii op deze site Alle foto's van Gentiana clusii op internet Gentiana clusii bij Kurt Stueber Gruppe Max Planck IZ Gentiana clusii in Plantago PlantIndex

[368]   2   Dat eene es der Gentiaen in alle manieren ghelijck/ maer mindere ende dracht blauw bloemen/ ende es van smaecke veel bitterder ende daer om oock als Hieronymus Tragus seyt van werckinghe veel crachtigher.

Gentiana purpurea - Paarse gentiaan Zie alle foto's van Blaich

(?) Gentiana tertia, Gentiaen 1644 Vlaams: Gentiaen (Groote) met purpure bloemen 1616 Latijn: (Gentiana maior purpureo flore) 1554/1557: Aloë Gallica, Basilica, Bitterwurtz, Chironion, Cyminalis, Entzian, Gentiaen, Gentiana, Gentiane, Narce Overzicht Gentiana purpurea op deze site Alle foto's van Gentiana purpurea op internet Gentiana purpurea bij Kurt Stueber Gruppe Max Planck IZ Gentiana purpurea in Plantago PlantIndex

3   Dat ander heeft dunne ronde stelen/ met gruenen effenen langhen smallen bladeren becleet altijt twer tseghen den ander ghesedt/ op dopperste van welcken stelen licht blauwe scellekens wassen wat cleynder dan die bloemen van Cueckenscelle. Die wortel es geel lanck ende bitter.

Plaetse

Gentiaen wast op hooghe gheberchten ende in sommighe dalen onder dat Varencruyt/ ende wordt tot veel plaetsen van Duytschlant ende in Bourgoingien veel ghevonden.

Tijt

Gentiaen bloeyet in Braeckmaent/ ende in Hoymaent oft Ooghstmaent wordt huer saet rijp.

Naem

Gentiaen wordt gheheeten in Griecx Gentiane. In Latijn ende in die Apoteke Gentiana, van Apuleius Aloe Gallica, Narce, Chiromon, Basilica, Cyminalis. In Hoochduytsch Entzian/ Bitterwurtz. Hier te lande Gentiaen. In Franchois Gentiane.

Oirsake sijns naems

Gentius Coninck van Illyrien heeft dit cruyt ierst ghevonden ende tot den gebruyck der medecynen ghebrocht/ ende daer om worddet naer sijnen naem Gentiana ghenaempt.

Natuere

Die wortel van Gentiane es werm ende drooch tot in den derden graedt.

Cracht ende werckinghe

A   Die wortel van Gentiaen ghepoedert een half loot swaer met wijn luttel pepers ende Wijnruyte ghedroncken/ es seer goet den ghenen die van eenighe fenijnnighen rasende oft verwoede ghedierten ghebeten oft ghesteken sijn/ ende den ghenen die eenich fenijn inghenomen hebben.

B   Die selve wortel met water ghedroncken es seer goet den leversuchtighen ende die cranck ende weeck van maghe sijn/ ende zy doet die spijse verteeren en in blijven/ ende es seer goet tot den couden ghebreken der inwendigher leden ghebruyckt.

C   Tsap van den wortelen gheneest die pijne ende weedom in die sijde ende es seer goet den ghenen die ghevallen gheslaghen van binnen gheborsten oft ghequetst sijn/ want het doet dat gheronnen bloet sceyden/ ende gheneest die plaetsen die ghequetst sijn.

D   Die wortel van Gentiaen heylt oock die diepe voorts etende wonden/ ende sonderlinghe dat sap daer in ghedaen.

E   Dit selve sap versuet oock die pijne ende hitte der ooghen met een doecxken daer op gheleyt/ ende suyvert alderhande mismaecktheyt ende plecken van der huyt des menschens lichaems alsmense daer mede bestrijckt.

F   Die wortel van Gentiaen van onder ghelijck een pessus gesedt verweckt die natuerlijcke cranckheyt der vrouwen ende treckt die doode vruchten af.