Naem
[423] 1 Die witte Bryonie heet in Griecx Ampelos leuce, Psilothron ende Bryonia. In Latijn Vitis alba. In Arabeusch Alphesera/ van Mattheus Sylvaticus Viticella. In die Apoteke Bryonia. In Hoochduytsch/ Stickwurtz ende Hunds kurbs. Hier te lande Bryonie. In Franchois Coulevree.
2 Dat ander Swert gheslacht heet in Griecx Ampelos melaena ende Bryonia melaena. In Latijn Vitis nigra en Bryonia nigra/ van sommighen Chiromos ampelos, hoc est, Chironia vitis. Ende mach wel gheheeten worden in Hoochduytsch Schwartz stickwurtz. In Neerduytsch Swerte bryonie. In Franchois Coulevree noire.
Natuere
Die wortel van die Witte bryonie es werm ende drooch tot in den derden graedt.
Die Swerte es van ghelijcke natueren maer in al niet soo sterck.
Cracht ende werckinghe
A Die wortel van Bryonia ende sonderlinghe dat sap van der selver maeckt sterckelijck camerganck ende treckt af die taeye fluymen/ ende doet die urine lossen/ ende es seer goet om die herssenen/ borste ende die inwendige leden van fluymen ende groven taeyen vochticheden te suyveren ende te reynighen.
B Die wortel van Bryonia alle daghen een iaer lanck duerende ontrent een vierenCruijdeboeck deel loots inghenomen gheneest die vallende sieckte.
C Dese wortel helpt oock den ghenen die van der popelsie gheslaghen sijn ende swijmelinghe oft eenighe hooft sweer hebben/ ende es goet in die medecynen ghemenght die tot die beten van nateren dienen.
D Die wortel van Bryonia ontrent een half drachma swaer met azijn dertich daghen ghedroncken gheneest die verherde ende seer verstopte milte. Tot den selven dient zy oock met vijghen ghestooten ende op die plaetse van der milten van buyten gheleyt.
E Van die wortel van Bryonie met huenich machmen een Electuarium maken dat goet es den ghenen die cort van adem sijn/ eenen verouderden hoest ende pijne oft weedom in die sijde hebben/ ende den ghenen die van binnen ghequetst oft gheborsten sijn om dat gheronnen bloet te sceyden.
F Een pessus van die wortel van Bryonia ghemaeckt ende van onder ghestelt verweckt die natuerlijcke cranckheyt der vrouwen/ ende treckt af die secondine ende die doode vruchten.
G Een badt van die wortel van Bryonia ghemaeckt doet oock tselve ende suyvert ende reynicht die moedere van alle onsuyverheyt ende vuylicheyt alsmen daer in sidt.
H Die wortel van Bryonia met sout ghestooten es goet op alle quade voorts eten ulceratien ende sweeringhen ende vuyle
loopende gaten sonderlinghe van den beenen. Tot den selven sijn oock die bladeren ende vruchten seer goet in der manieren als die wortelen ghebruyckt.
I Die wortel van Bryonia reynicht oock die huyt/ ende doet die rimpelen ende fronsen vergaen/ ende verdrijft dat sproet litteken/ ende alderhande vlecken ende masen met meel van Erven ende van Foenum Graecum daer op ghestreken. Tselve doet oock die olie daer die wortel van Bryonie in ghesoden es.
K Die wortel van Bryonie met wijn ghestooten/ doet sceyden dat gheronnen bloet/ verdrijft alle blauw gheslaghen oft ghestooten plecken/ doet sincken ende vergaen die versche gheswillen/ ende bringht die oude tot rijpicheyt ende doet die selve uutbreken. Item treckt alle splinters ende ghebroken beenderen uut/ ende es seer goet op die quade sweerende
naghelen gheleyt.
L Die vruchten van Bryonia sijn seer goet tot ruydicheyt ende quade scorftheyt ghebruyckt.
M Die ionghe scuetkens van Bryonia die alder ierst voortcomen ghegheten sijn der maghen seer goet ende maken camerganck
ende doen die urine lossen.
2
N Die wortel van die swerte Bryonie es tot allen den voorghescreven oock goet ghelijck die witte Bryonie maer niet soo sterck/ ende es sonderlinghe dienstelijck tseghen die |