Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2

Deel 3 Wortelen, medecynale cruyden, ende quaden hinderlijcke ghewassen
Planten Alfabetisch

Deel 4

Deel 5

Deel 6

Momordica balsamina - Bittere komkommer

Impatiens balsamina - Balsemien

• Cruijdeboeck deel 3 capitel 84 Bladzijde 473

Tgheslacht

Onder den naem van Balsem appel/ worden nu ter tijt tweederleye appelen oft vruchten verstaen ende begrepen/ die van bladeren ende van wasse malcanderen seer onghelijck sijn/ Deene wordt gheheeten Balsem appel manneken/ ende dat ander Balsem appel wijfken.

Tfatsoen

Momordica balsamina - Bittere komkommer

Charantia, Balsamina, Momordica, Pomum Hierosolymitanum, Pomum mirabile, Balsem appel manneken 1644 Vlaams: Balsamappel Manneken 1616 Latijn: Charantia [670] 1554/1557: Balsam oppfel mennlin, Balsamina, Balsem appel manneken, Charantia, Merveille masle, Momordica, Pomum Hierosolymitanum, Pomum mirabile

• Cruijdeboeck deel 3 capitel 84 Bladzijde 474

[474]   1   Dat ierste gheslacht van Balsem appel/ heeft langhe dunne rancxkens met cleyne clauwierkens daer mede dattet haeckt ende hem selven vast maeckt aen die haghen/ boomen ende staken oft rijs/ daert hy gheplant es. Die bladeren sijn breet rontsomme ghesneden den Wijngaertbladeren volnaer ghelijck maer cleynder. Die bloemen sijn bleeck geel. Die vrucht es ront/ boven scerp ende rouw ghelijck die vruchten van wilden Concommeren/ ierst gruen ende daer naer root. Ende in dese appelen leyt breet/ rouw ende bruyn saet besloten. Die wortel heeft vele tacken herwaerts ende derwaerts ghespreyt.

Impatiens balsamina - Balsemien

Balsaminum, Balsem appel wijfken 1644 Vlaams: Balsamappel Wijfken 1616 Latijn: Balsamina [671] 1554/1557: Balsam oppfel weiblin, Balsaminum, Balsem appel wijfken, Merveille femelle

2   Dat ander gheslacht heeft eenen dicken roodachtighen steel ghelijck die Porcelyen ontrent eenen voet oft meer hooch. Daer aen wassen langhe smalle bladeren den Wilghen bladeren niet seer onghelijck/ rontsomme wat ghekerft. Die bloemen sijn schoon lijfverwich persch/ achter een omghecromt steertken draghende/ den bloemen van Riddersporen van fatsoene niet seer onghelijck. Die vrucht oft appel es ront/ voor scerp ende van buyten hayrachtich/ van verwen ierst gruen ende daer naer bleeck geel/ ende als dese Appel heel rijp es dan gaet hy open/ ende dan valt daer saet uut dat den Vitsen niet seer onghelijck es. Die wortel es den anderen voorghescreven ghelijck.

Plaetse

Beyde dese vremde appelen worden in der cruytliefhebbers hoven hier te lande ghevonden.

Tijt

Dese cruyden bloeyen in Hoymaent ende Oostmaent/ ende in Oostmaent ende Herfstmaent worden die vruchten rijp.

Naem

1   Dat ierste gheslacht van desen cruyden wordt gheheeten in Italien Charantia, Balsamina, Momordica/ ende tot sommighe plaetsen Pomum Hierosolymitanum. In Vranckrijck Pomum mirabile. In Hoochduytsch Balsam opffel mennlin/ dat es Balsem appel manneken. In Franchois Merveille en Merveille masle.

2   Dat ander gheslacht wordt ghenaempt Balsaminum/ ende es gheen Balsamina Charantia oft Momordica als sommighe meynen. In Hoochduytsch wordt ghenaempt Balsam opffel Weiblin/ dat es in Neerduytsch Balsem appel wijfken.

Natuere

Die natuere van desen Appelen als sommighe scrijven es werm in den iersten graedt ende drooghe tot in den tweeden

Cracht ende werckinghe

1   Van dat ierst gheslacht van Balsem appel Charantia ghenaempt worden ghescreven ghevonden dese naervolghende crachten.

A   Die bladeren van Charantia met wijn inghenomen doen alle pijne ende weedom vergaen van buyten ende binnen tlichaems ende stercken die crachten van den ghenen die se inneempt alzoo dat huer gheen pijne oft weedom toe ghecomen en kan.

B   Die selve bladeren ghepoedert ende met wijn inghenomen heylen ende ghenesen alle inwendighe wonden oock van den dermen/ ende sijn seer goet tot dat colica.

C   Tsap van de bladeren gheneest den tantsweer daer aen ghestreken.

D   Olie die met den vruchten in die sonne ghewonnen es heylt alle wonden/ versuet alle pijne ende weedom ende doet alle spanninghe ende treckinghe van den senuwen vergaen/ op die wonden/ pijnen ende treckinghen ghestreken.

E   Dese selve olie es oock tot die sweeringhen van der borsten/ ende tot die pijne ende weedom van der moedere goet ende doet lichten ende voorspoedighen arbeyt hebben op die buyck ghestreken.

F   Dese olie gheneest alle sweeringhen/ quetsinghen ende apostumatien van die moeder met een clysterie daer in ghelaten.

G   Item in tfondament met cattoen gheset zoo gheneest dese olie die speenen ende beneemt alle pijnen ende weedom der selver.

H   Die ghescuertheyt wordt oock met dese olie ghenesen alsmen tpoeder van den bladeren met wijn inneeempt/ ende die olie van den appelen op die ghescuertheyt strijckt.

• Cruijdeboeck deel 3 capitel 84 Bladzijde 475

[475]   I   Olie van Balsem appelen ghemaeckt als voorseyt es/ doet oock die litteken ende plecken vergaen als zy daer mede bestreken worden.

2
K   Vander cracht van Balsem appel wijfken en wordt niet bescreven ghevonden om dat huer cracht noch onbekent es.