Beginpagina van Plantaardigheden.nl
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

1554 Cruijdeboeck met transcriptie (overgeschreven)
A | B | C | D | E | F | G| H | IJK | L | M | N | O | P | QR | S | T | U | V | WXYZ

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2

Deel 3

Deel 4 Corenen, Legumina, Distelen ende dyerghelijcke
Planten Alfabetisch

Deel 5

Deel 6

Register van die cracht der Cruyden
 
Oude Nederlandse namen
* Project Dodoens
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt 28-04-2023

«  Cruijdeboeck deel 4 capitel 1, bladzijde 493-495  Zie volgende pagina »

Van Terwe.   Cap. i.3

1  

Triticum aestivum - Tarwe

Tgheslacht

[493]   Die ouders die naer die plaetsen ende landen van daer die Terwe tot Roomen ende in andere groote steden hier voortijts ghebrocht gheweest es/ dat ondersceet mercken ende nemen/ maken ende bescrijven veelderleye gheslachten van Terwe/ naer die landen ende plaetsen die selve naemende/ maer die alsulcken seer breeden ondersceet ende van cleynen verlanghe achterlaten/ als Columella ende Plinius deylen ende sceyden die Terwe maer in drije gheslachten/ van den welcken dat een ghenaempt wordt Robus/ dat ander Siligo dat twee winter vruchten sijn/ dat derde Sitanium dat zoomer Terwe es. Die in der waerheyt oock maer een gheslacht en sijn/ want huer ondersceet alleen daer in leyt dat die eene wat swaerder oft witter dan die andere es/ ende dat die sommighe voor den winter/ ende die andere naer den winter ghesaeyet wordt.

Tfatsoen

 

Pyros, Triticum, Terwe

   Noot: Tarwerassen worden ingedeeld naar groeiseizoen (wintertarwe, zomertarwe en overgangstarwe). Het betreft hier de gewone Tarwe, vroeger ook aangeduid met Triticum hybernum.

 

Triticum aestivum - Tarwe

Triticum aestivum - Tarwe

 

 

Robus, Triticum
  • 1644 Vlaams: Terwe
  • 1616 Latijn: Triticum [489]
  • 1554/1557: Blé, Blé de mars, Froment, Robus, Setanium, Siligo, Strygis, Terwe, Triticum, Triticum Trimestre, Weyssen, Weytzen, Zoomerterwe

 

 

Siligo, Strygis, (ghemeyne) winter Terwe
  • 1644 Vlaams: Terwe
  • 1616 Latijn: Triticum [489]
  • 1554/1557: Blé, Blé de mars, Froment, Robus, Setanium, Siligo, Strygis, Terwe, Triticum, Triticum Trimestre, Weyssen, Weytzen, Zoomerterwe

 

 

Trrimenon, Sitamon, Triticum trimestre, zoomer Terwe

 

[494]  Alle Terwe heeft ronde hooghe halmen/ dickwils veel van eender wortel voortcomende drije oft vier ledekens oft knoopkens hebbende/ die meerder ende hoogher sijn dan die halmen van Gerste met twee oft drije smalle grasachtighe bladerkens becleet op dopperste van den welcken die aren wassen veerde boven die bladeren uutstekende daer aen vele corenkens wassen sonder ordene oft regel dick by een gheset gheen vlimmen draghende. Die wortel is faselachtich ende dun.

Plaetse

Zoomer ende winter Terwe wordt hier te lande op die vetste ende beste ackers ghesaeyet.

Tijt

Die winter terwe wordt in Herfstmaent oft Wijnmaent ghesaeyet/ ende die zoomer Terwe in Meerte ende worden beyde tsamen in Hoymaent rijp.

Naem

Terwe wordt gheheeten in Griecx Pyros. In Latijn Triticum. In Hoochduytsch Weyssen ende Weytzen. In Franchois Fourment.

1   Dat ierste gheslacht van Columella voor dat beste ghehouden/ dat hier te lande niet en wast wordt gheheeten Robus/ ende van Plinius oock Triticum.

2   Dat tweede gheslacht dat lichter ende witter es ghenaempt in Latijn Siligo. In Griecx van Hippocrates Strygis/ ende dit es onse ghemeyne winter Terwe die in die landen van hertswaerts over wast/ als in onse Latijnsche Historia frugum breeder verclaert es/ in den welcken wy oock ghethoont hebben dat onse ghemeyne Rogghe gheen oprechte Siligo en es/ daer Columella ende Plinius af ghescreven hebben.

3   Tderde gheslacht wordt gheheeten in Griecx Trimenon ende Sitamon. In Latijn Trimestre triticum. In onse tale zoomer Terwe.

Natuere

Terwe als een medecyne van buyten tslichaems ghebruyckt es werm in den iersten graedt sonder merckelijcke vochticheyt. Maer dat broot daer af es wermer ende maeckt rijp/ treckt uut ende es verdeylende van natueren.

Ameldonck dat van Terwe ghemaeckt es/ es cout ende drooghe/ ende wat tsamen treckende van natueren.

Cracht ende werckinghe

A   Terwe rouw in stucken ghebeten es goet gheleyt op die beet van den verwoeden honden.

B   Terwe gheheel es goet tot dat fledercijn alsmen in die hoopen daer af tot den knien toe sidt ghelijckmen in Plinio leest dat hier voortijts Sextus Pompeius ghedaen heeft die alzoo doende die pijne van fledercijn quijt gheworden es.

C   Meel van Terwe met sap van Bilsen es goet tseghen die vloet van die vochticheyt in die zenuwen sinckende daer op ghestreken.

D   Tselve meel met huenich azijn Oxymeli ghenaempt/ neempt alle sproet ende vlecken van den aensicht wech.

E   Dat meel van zoomer Terwe met wijn ende edick es goet op die beten ghestreken van den fenijnnighen ghedierten.

F   Van den selven meele een papken ghemaeckt ende gheleckt/ stelpt dat bloetspouwen ende alst met booter ende Munte ghesoden wordt zoo dienet tot den hoest ende tot die rouwicheyt van der keelen.

G   Stofmeel van terwen met huenich ende water/ oft met olie ende water ghesoden doet sceyden alle gheswillen.

H   Die semelen van terwe in azijn ghesoden ghenesen die quade scorfticheden ende versueten die beghinnende gheswillen.keele ende borste ende doet die fluymen lossen.

 

[495]   I   Die selve in water ghesoden daer Ruyte te voren in ghesoden gheweest es/ versueten ende doen sceyden die herde gheswollen borsten.

K   Heefdeech van terwen meel/ treckt splinters ende dorenen uut ende sonderlinghe uut die planten van den voeten. Ende opent/ maeckt rijp/ ende doet uutbreken met sout ghemenght alle gheswillen ende apostumatien.

L   Terwen broot in huenich water ghesoden vercoelt ende versuet alle heete gheswillen sonderlinghe als daer andere goede cruyden toe ghemenght sijn.

M   Terwen broot versch ghebacken met peeckel nat ghemaeckt gheneest alle verouderde witte seericheyt ende quade crauwagien.

N   Ameldonck van Terwe ghemaeckt/ es goet tot die vloet van die vochticheden die in die ooghen sincken daer op gheleyt ende om diepe gaten ende wonden daer mede te heylen.

O   Ameldonck inghedroncken stelpt dat bloetspouwen/ ende met melck vermenght versuetet die rouwe

 

^Naar het begin van deze pagina