Beginpagina van Plantaardigheden.nl
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

1554 Cruijdeboeck met transcriptie (overgeschreven)
A | B | C | D | E | F | G| H | IJK | L | M | N | O | P | QR | S | T | U | V | WXYZ

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2

Deel 3

Deel 4 Corenen, Legumina, Distelen ende dyerghelijcke
Planten Alfabetisch

Deel 5

Deel 6

Register van die cracht der Cruyden
 
Oude Nederlandse namen
* Project Dodoens
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt 28-04-2023

«  Cruijdeboeck deel 4 capitel 16, bladzijde 513-514  Zie volgende pagina »

Van Boonen.   Cap. xvi.

Vicia faba - Tuinboon

2  
 

Vicia faba var. equina - Paardenboon

3  

Vicia sepium - Heggenwikke

 

Tgheslacht

Boonen sijn tweederleye/ Tam ende wildt. Die tamme sijn oock tweederleye/ Groot ende cleyne.

Tfatsoen

 

Phaselus, Phaseolus, Faselus (Faba), Boonen

   Noot: In de Middeleeuwen speelde de boon een zeer grote rol in het voedsel van de mens. Daarom lag er bij vrijwel elke hoeve een boonhof. Voor de invoering en de cultuur van de aardappel behoorden de bonen tot de belangrijkste voedingsprodukten, meestal in de nabijheid van de hoeve gekweekt. De bedoelde bonen zijn de oude, rustieke, autochtone lab- of tuinbonen (Vicia faba, syn. Vicia faba major), niet de veld- of paardenbonen (Vicia faba var. equina, syn. Vicia faba minor) die voor het vee gekweekt werden. De moderne snij- of prinsesbonen pas sinds de 16e eeuw gekweekt.

 

Vicia faba - Tuinboon

Zie alle foto's van CalPhotos

Faselus maior, Phaselus sativus maior,  ghemeyne Boonen (groote tamme Boonen, groote Boonen)

  • 1644 Vlaams: Boonen (Ghemeyne Tamme oft Groote)
  • 1616 Latijn: Bona maior sive Phaselus maior [513]
  • 1554/1557: Bonen, Boonen (groote), Fabae, Faseli, Feve, Feve commune, Phaselus maior, Phaselus sativus maior, Phasioli

Overzicht Vicia faba op deze site

Alle foto's van Vicia faba op internet

Vicia faba bij Kurt Stueber Gruppe Max Planck IZ

Vicia faba in Plantago PlantIndex

[514]   1   Die groote tamme boonen dat sijn onse ghemeyne Boonen/ hebben viercantighe rechte hole stelen. Die bladeren wassen aen cleyne steelkens/ ende staen over beyde syden deen tseghen den anderen over/ ende sijn langachtich breet ende dick. Die bloemen comen ter syden aen die stelen voort ende sijn wit met swerten plecken oft bruyn. Ende als die vergaen zoo volghen daer langhe dicke ronde hauwen die binnen saecht ende wolachtich sijn ende daer in ligghen die Boonen/ van verwen meest wit/ somtijts bruyn root/ van fatsoene plat schier ghelijck een naghel van den handen oft voeten van den mensch.

Vicia faba var. equina - Paardenboon

Faselus minor, Faselus sativus minor, Phaselus sativus minor, Faseli minores, Zeeusche Boonkens (Peerde boonkens, cleyne tamme Boonen, cleyne tamme Boonkens)

  • 1644 Vlaams: Boonen (Peeters), Boonkens (Kleyne oft Zeeusche)
  • 1616 Latijn: Bona minor sive Faselus minor [515]
  • 1554/1557: Bonen, Boonkens (Zeeusche), Fabae, Faseli, Faseli minores, Feve, Feve (petite), Peerdeboonkens, Phasioli

Overzicht Vicia faba var. equina op deze site

Alle foto's van Vicia faba var. equina op internet

Vicia faba var. equina bij Kurt Stueber Gruppe Max Planck IZ

Vicia faba var. equina in Plantago PlantIndex

2   Die cleyne tamme Boonkens sijn den voorghescreven van stelen/ bladeren/ bloemen ende wollachtighen hauwen ghelijck/ maer in alder manieren veel mindere. Die vrucht en es oock niet zoo plat maer wat ronder.

Vicia sepium - Heggenwikke

Zie alle foto's van Bioweb Plantengids

Foto Bioweb Plantengids

Foto Bioweb Plantengids

Foto Bioweb Plantengids

Foto Bioweb Plantengids

Foto Bioweb Plantengids

Foto Bioweb Plantengids

Foto Bioweb Plantengids

Foto Bioweb Plantengids

  • Faselus sylvestris, Phaselus sylvestris, Faselus niger, wilde Boonen (swerte Boone, Moorkens)

Overzicht Vicia sepium op deze site

Alle foto's van Vicia sepium op internet

Vicia sepium bij Kurt Stueber Gruppe Max Planck IZ

Vicia sepiumin Plantago PlantIndex

3   Die wilde Boonen hebben oock viercantighe hole stelen ghelijck die Boonen. Die bladeren sijn den bladeren van den Boonen ghelijck/ maer die steelkens daer die bladeren aen wassen hebben aen dat eynde clauwierkens ghelijck die bladeren van Erwten. Die bloemen sijn purpurbruyn. Die hauwen sijn plat van binnen oock saecht ende wolachtich maer niet soo seere als die tamme Boonen. Die vrucht es heel ront/ seer swert ende niet meerder dan een ghemeyne Erwte seer onliefelijck van smaecke ende alsmense knout met eenen vuylen stanck den mont vullende.

Plaetse

Tamme Boonen wassen in die hoven ende op die velden daer zy gheplant worden/ ende die groote sijn meest ghemeyn. Die wilde worden nu ter tijt by die cruytliefhebbers ghevonden.

Tijt

Boonen worden in Aprill ghesedt/ ende in Hoymaent zoo worden zy rijp.

Naem

Boonen worden gheheeten in Griecx Phaseli/ van Dioscorides oock Phasioli. In Latijn Faseli/ nu ter tijt in die Apoteken ende gemeynlick Fabae. In Hoochduytsch Bonen. In Franchois Febue.

1   Die groote worden ghenaempt groote Boonen/ dat es in Latijn Faselus maior/ oft Faselus sativus maior.

2   Dat ander wordt gheheeten hier te lande Zeeusche boonkens/ ende Peerde boonkens ende moghen wel in Latijn Faseli minores ghenaemt worden. Ende dat dese ghemeyne Boonen niet en sijn dat Legumen/ van den ouders Cyamos ende Faba ghenaemt/ hebben wy in onse Historia frugum bewesen.

3   Dat ander wilt gheslacht mach wel ghenaemt worden Faselus sylvestris ende Faselus niger. In Duytsch wilde Boonen ende swerte Boonen oft Moorkens alzoo zy oock van sommighen gheheeten worden.

Natuere

Boonen noch gruen wesende sijn cout ende vochtich/ maer als zy ghedroocht sijn/ zoo sijnse verdrooghende ende tsamen treckende.

Cracht ende werckinghe

1
A
   Boonen noch groen ende eer sy rijp sijn in plaetse van spijse inghenomen maken lichten camerganck/ ende winden/ ende opblasinghen als Dioscorides scrijft. Ende dat weet oock die ghemeyne man wel want daer om zoo eten zy die Boonen ghemeynlick met Comijn.

B   Die Boonen ghedroocht maken herden camerganck/ sonderlinge als sy sonder die sluymen ghegeten worden. Ende tvoetsel dat sy by brenghen es middelbaer als Galenus seyt.

C   Item Boonen meel in die plaesteren ende pappen diemen van buyten ghebruyckt/ vermenght/ doet die gheswellen sincken. Ende es sonderlinghe goet tot die sweerende vrouwen borsten ende tot die ghebreken ende swillinghen van den manlicke leden ghebruyckt.

3
D  
Die wilde Boonen en hebben gheen ghebruyck noch in spijse noch in medecijn dat ons bekent es.

 

^Naar het begin van deze pagina