Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2

Deel 3

Deel 4

Deel 5

Deel 6 Van der boomen, haghen, ende alle houtachtighe gewassen, en van huerder vruchten, gummen ende sapen ondersceet, fatsoen, naem, natuere, cracht ende werkinghe Planten Alfabetisch

Hedera - Klimop

Hedera helix var. chrysocarpa - Klimop (heeft witte bessen)

Hedera helix 'Arborescens' - Klimop (heeft zwarte bessen)

• Cruijdeboeck deel 6 capitel 5 Bladzijde 714

Tgheslacht

Hedera helix var. chrysocarpa - Klimop (heeft witte bessen)

Hedera alba, Hedera foemina, (witte) Veyl 1644 Vlaams: Veyl (Groote, Eerste soorte oft Witte) 1616 Latijn: Hedera maior candida 1554/1557: Hedera alba, Hedera foemina

Veyl es dryerhande van gheslachte als Dioscorides scrijft. Die ierste heeft witte vruchten/ ende die es ons hier te lande onbekent. Die tweede heeft swerte vruchten/ ende dese wast hier te lande al om seer overvloedich. Die derde Veyl es cleyn ende cruypt lancx der aerden ende es onvruchtbaer.

Tfatsoen

Hedera - Klimop

Cissos, Cissaros, Hedera, Veyl

 

Hedera helix 'Arborescens' - Klimop (heeft zwarte bessen)

Hedera nigra, Dionysia, Hedera mas, Hedera arborea, Hedera muralis, (swerte) Veyl (Boomveyl, Muurveyl) 1644 Vlaams: Veyl (Boom- oft Muer-), Veyl (Groote, Tweede soorte oft Swarte) 1616 Latijn: Hedera maior nigra 1554/1557: Dionysia, Ephew (Baum-), Ephew (Maur-), Eppich (schwartzer), Hedera arborea, Hedera mas, Hedera muralis, Hedera nigra, Lyarre noir, Veyl, Veyl (Boom-), Veyl (Muer-)

2   Die swerte Veyl heeft herde houten rancken/ met een grauwe dicke scorsse bedeckt daer mede dat hy hem vast maeckt/ aen die mueren/ wanden/ daken/ boomen/ haghen/

• Cruijdeboeck deel 6 capitel 5 Bladzijde 715

[715]   ende al om daer hy aen wast. Die bladeren sijn hert effen/ bruyngruen van verwen/ van fatsoene ierst met drye hoecken/ maer naermaels als zy oudt gheworden sijn rondachtich. Die bloemen wassen op hooghe langhe steelkens veel by een ghelijck een cleyn croonken/ ende sijn van verwen bleeckgeel/ ende daer naer comen die besiekens voort/ ontrent een Erwte groot/ veel by een/ van verwen ierst gruen/ ende naermaels als sy rijp sijn gheworden/ swert.

Hedera helix - Klimop Zie alle foto's van Bioweb Plantengids

Helix, Hedera helix, Clavicula, Hederula, cleyne Veyl ("heeft gheem bloemen noch saet") 1644 Vlaams: Veyl (Kleyne) 1616 Latijn: Hedera minor 1554/1557: Clavicula, Ephew (klein), Hedera helix, Hederula, Helix, Lyarre (petit), Veyl (cleyne)

3   Tderde gheslacht van Veyl es den anderen niet seer onghelijck/ maer sijn rancken sijn dunder ende teerder/ ende en climmen niet op maer cruypen lancx der aerden. Die bladeren sijn meest dryecantich/ van verwen bruyn gruen/ ende in deynde van den zoomer tseghen den Herfst op die eene sijde bruyn roodachtich. Ende dese Veyl en heeft gheen bloemen noch saet.

Plaetse

2   Die swerte Veyl wast al om hier te lande aen oude muren/ huysen/ wanden/ daken ende aen die boomen ende haghen daer hy hem om wint ende vast aen maeckt.

3   Die cleyne Veyl wast in die bosschen/ ende cruypt lancx der aerden tusschen dat mos.

Tijt

Die swerte Veyl bloeyet in den zoomer/ ende in den winter worden die vruchten rijp.

Naem

Veyl wordt gheheeten in Griecx Cissos/ en van sommighen Cissaros. In Latijn Hedera/ In Hoochduytsch Epheuw oder Eppich. In Franchois Lyarre.

1   Dierste gheslacht dat onbekent es wordt gheheeten Hedera alba/ ende van Plinio Hedera foemina.

2   Tweede gheslacht heet Hedera nigra en Dionysia/ van Plinio Hedera mas/ nu ter tijt die aen die boomen wast Hedera arborea/ ende die aen die mueren ende wanden wast Hedera muralis. In Hoochduytsch Schwartzer eppich/ und Maur ephew/ oder Baum ephew/ Hier te lande Veyl/ ende Boomveyl oft Muerveyl. In Franchois Lyarre noire.

3   Tderde gheslacht wordt ghenaemt in Griecx Helix/ In Latijn Clavicula ende Hederula. In Hoochduytsch Kleyn ephew. In Neerduytsch Cleyne veyl/ In Franchois Lyarre petite.

Oirsake sijns naems

Veyl wordt gheheeten in Griecx Cissos naer eenen ionghelinck Cissus ghenaemt/ die in die maeltijden daer die Goden vergaert waren/ voor Bacchum danste ende hem dicwils custe ende omhelsde. Die welcke op een tijt doen hy was dansende/ ter aerden neerghevallen es ende ghestorven. Dwelcke die aerde merckende heeft terstont voort ghebrocht ende doen groeyen den Veyl den naem hebbede van den ionghelinck Cissus/ die welcke op wassende heeft hem selven om den Wijngaert ghewonnen ter ghedenckenisse dat die ionghelinck Cissus/ Bacchum/ dat es den God van den wijne/ plach aen den hals te hanghende.

Natuere

Veyl es eens deels cout drooghe ende tsamen treckende van natueren/ ende eens deels werm ende scerp. Ende daer en boven heeft sy noch een waterachtighe vochticheyt als sy gruen es/ maer die ontgaet huer als sy ghedroocht wordt.

Cracht ende werckinghe

A   Die bladeren van Veyl in wijn ghesoden/ ghenesen groote wonden ende sweeringhen/ ende op die voorts etende sweeringhen gheleyt/ benemen dat voorts gaen van der selver.

B   Die selve bladeren in der selver manieren ghebruyckt ghenesen oock tghene dat van den viere verbrant es oft van heeten water verscout/ cleyn ghestooten/ ende daer op geleyt.

C   Die selve bladeren met azijn ghesoden/ ghenesen die verherde ende verstopte milte daer op gheleyt.

D   Tsap van den bladeren ende dijsghelijcx oock van den vruchten/ duer die nuese opghehaelt/ suyvert die herssenen/ ende treckt daer uut/ duer den nuese/ die taeye fluymen ende andere couwe vochticheden daer die herssenen mede verladen sijn.

• Cruijdeboeck deel 6 capitel 5 Bladzijde 716

[716]   E   Tselve sap in die ooren ghedaen stelpt dat vloeyen van die vochticheden uut den ooren/ ende gheneest alle sweeringhen ende scorftheden van der selver/ ende dijsghelijck oock van den nuese gaten.

F   Tsap van Veyl es oock goet tseghen die verouderde pijne van den hoofde/ daer op alleen oft met olie van Roosen ghestreken.

G   Die bloemen van Veyl met olie ende was vermenght ghenesen alle verbrantheyt/ daer op ghelijck een plaesterken gheleyt.

H   Die selve bloemen met wijn ghesoden ghenesen den rooden lichaem alsmen tweemael tsdaechs van dien wijn drinckt

I   Vijf besiekens van Veyl met olie van Roosen in die scorsse van een Granaetappel ghesoden/ doen vergaen die pijne ende weedom van den tanden/ als die olie daer af/ in die contrarie oore ghegoten wordt.

K   Die gumme van Veyl doodet die luysen ende die neten/ ende waer dat sy ghestreken wordt daer doet sy dat hayr uutvallen.

Hindernisse

Die besien van Veyl te veel inghenomen maecken weeckheyt van der herten/ ende berueren die sinnen ende dat verstant/ oock zoo sijnse seer sorghelijck gebruyckt alle vrouwen/ ende sonderlinghe den bevruchten/ ende den ghenen die corts van kinde verleeght sijn.