Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2

Deel 3

Deel 4

Deel 5

Deel 6 Van der boomen, haghen, ende alle houtachtighe gewassen, en van huerder vruchten, gummen ende sapen ondersceet, fatsoen, naem, natuere, cracht ende werkinghe Planten Alfabetisch

Myrtus communis - Mirte

• Cruijdeboeck deel 6 capitel 26 Bladzijde 742

Tgheslacht

Myrtus es nu ter tijt tweederlye/ Die eene wordt gheheeten grooten oft groven Myrtus. Die andere cleynen oft edelen Myrtus

Tfatsoen

Myrsine, Myrtus (vruchten: Myrtilli)    Noot: Dodoens onderscheidt twee soorten, de groote of groove Myrtus en de cleyne of edele Myrtus. Het betreft hoogstwaarschijnlijk twee variëteiten van dezelfde soort. Latere edities van het Cruijdeboeck onderscheiden zelfs drie soorten: Myrtus prior, Myrtus altera, Myrtus tertia.

 

Myrtus communis - Mirte

Myrtus, Myrtus 1644 Vlaams: Myrtus (Kleyne oft Edele) met kleyne bladeren 1616 Latijn: Myrtus prior [772] 1554/1557: Myrte, Myrtilli, Myrtus

• Cruijdeboeck deel 6 capitel 26 Bladzijde 743

[743]   1  Die grooten oft groven Myrtus hier te lande genaemt/ es een boomachtich ghewas/ somtijts ontrent eens mans lengde hier te lande hooch wassende/ hebbende vele tacxkens/ daer aen wassen donckergruene bladeren/ van fatsoene ende grootte den bladeren van Vincoorde schier ghelijck. Ende daer tusschen groeyen in sommighe werme zoomers hier te lande/ schoone liefelijcke witte bloemkens/ den Crieckbloemen niet onghelijck maer wat mindere.

2   Die cleyne oft edele Myrtus es een cleyn neer ghewas van wesen ende fatsoene/ den anderen niet seer onghelijck/ maer veel mindere. Sijn bladeren sijn cleyn ende smal minder ende smalder dan die bladeren van Bucxboom/ van verwen niet zoo bruyn als die bladeren van den groven. Die bloemkens sijn oock wit/ den anderen niet onghelijck dan alleen wat mindere ende somtijts dobbelder van bladeren.

Plaetse

Myrtus wast in Spaengien ende in Italien ontrent Napels overvloedich. Hier te lande en groeyet hy niet dan in die hoven van sommighe cruytliefhebbers/ die hem in mandekens planten/ ende met groote neersticheyt tswinters bewaeren ende van die coude wachten/ want hy en kan die coude van desen lande niet verdraghen. Die cleynen es oock hier te lande meer ghemeyn dan die groven.

Tijt

Myrtus bloeyet hier te lande seer selden/ dan alst heete zoomers sijn/ ende dan zoo bloeyet hy in Hoymaent/ vruchten oft saet kan hy hier niet gheleveren.

Naem

Myrtus wordt gheheeten in Griecx Myrsine/ In Latijn Myrtus/ ende met dyen naem es hy hier te lande ende in die Apoteke bekent.

Die vruchten van Myrtus worden ghenaemt in die Apoteke Myrtilli.

Oirsake sijns naems

Myrtus wordt ghenaemt in Griecx Myrsine/ naer een ionghe dochter van Athenen die Myrsine genaemt was. Dese was schoone ende sterck/ ende ginck met huer schoonheyt alle dochteren te boven/ ende met huerder sterckheyt alle ionghers/ sy was van die Goddinne Pallas dat es Minerva seer bemint/ die huer stelde ende dede verkeeren in die plaetsen daer die edele ionghers tornoyden/ speelden/ liepen ende huer in veel manieren exerceerden. Daer sy als een Juge croonde die ionghers die in dat tornoyen spelen oft loopen victorie verwerven hadden ende prijs verdient. Ende daer om zoo waeren soomighe ionghers/ die verwonnen waeren/ op huer verbolghen/ ende hebben huer/ duer haet ende nijdt dootgheslaghen. Dwelcke die Goddinne Minerve vernemende/ heeft terstont doen groeyen den welrieckenden Myrtus/ den welcken sy met den naem van die ionghe dochter Myrsine ter eeren ende ghedenckenisse van huer/ Myrsine gheheeten heeft/ ende seer bemint ghelijck sy die ionghe dochter te voren bemint hadde.

Natuere

Myrtus es drooch tot in den derden graedt/ ende cout tot in den iersten.

Cracht ende werckinghe

A   Die besiekens oft vruchten van Myrtus sijn seer goet inghegheven den ghenen die bloet spouwen/ braken/ overgheven oft pissen/ want sy stelpen alle bloetganck ende dijsghelijcx oock die overvloedighe natuerlijcke cranckheyt ende vloet van den vrouwen.

B   Die selve besiekens sijn oock goet ghebruyckt tseghen den loop des buycx/ ende tseghen die sweeringhen van der blasen.

C   Tsap van den besiekens ghedroocht es tot den voorghescreven oock seer goet/ ende dient/ daer en boven tot die weecke ende vochtighe maghe/ ende tseghens die steken ende beten van den scorpioenen ende Phalangien.

D   Tsaet van Myrtus in water ghesoden maeckt dat hayr swert ende belet dat uutvallen des selfs/ het gheneest die loopende gaten van den hoofde/ ende doet die scellen vergaen alsmen thooft dicwils met desen water wasschet.

E   Tselve saet in wijn ghesoden gheneest die sweeringhen van den uutwendighen leden

• Cruijdeboeck deel 6 capitel 26 Bladzijde 744

[744]   alsmen daer mede wascht. Dese wijn es oock goet tot die heete swillinghen van den ooghen met wat fijn bloeme vermenght ende daer op gheleyt/ ende gheneest die draghende ende loopende ooren daer in ghedruypt.

F   Die selve wijn daer Myrtus saet in gesoden es belet oock dronckenscap te voren gedroncken.

G   Item dwater daer Myrtus saet oft bladeren in ghesoden sijn stelpt die vloet ende overvloedighe natuerlijcke cranckheyt van den vrouwen als sy daer in sitten ende baden.

H   Tselve water maeckt die leden vast ende sterck die ghebroken oft uut huer ioncturen gheweest zijn/ als zy daer mede ghewasschen worden.

I   Die groene bladeren van Myrtus sijn goet gheleyt op vochtighe sweeringhen/ ende op alle leden daer eenighe overvloedighe vochticheden in vloeyen.

K   Die selve versche bladeren met olie van Roosen/ oft andere van crachten der selver ghelijck/ verme