Deel 6 Van der boomen, haghen, ende alle houtachtighe gewassen, en van huerder vruchten, gummen ende sapen ondersceet, fatsoen, naem, natuere, cracht ende werkinghe PlantenAlfabetisch
Noot: In latere edities van het Cruijdeboeck, vanaf Clusius (1557), komen we nog een
andere soort tegen: Boumelia, Fraxinus bubula, Ornus, Fraxinus sylvestris,
Fraxinea arbor, Sorbus aucuparia, Haveresschen of Qualster
1616 Latijn: Fraxinus (vrucht: Lingua passerina, Lingua avis) [833]
1554/1557: Eschernbaum, Eschernholtz, Esschen, Esschenboom, Fraxinus, Fresne, Lingua avis, Lingua passerina, Steyneschern
Fraxinus ornus - pluimes (bloemes)
Noot: In latere edities van het Cruijdeboeck, vanaf Clusius (1557), komen we nog een
andere soort tegen: Boumelia, Fraxinus bubula, Ornus, Fraxinus sylvestris,
Fraxinea arbor, Sorbus aucuparia, Haveresschen of Qualster
Die Esschen worden oock groote hooghe boomen met vele tacken/ van den welcken die ionghe hollachtich sijn binnen met wit merch ghevult ende ledekens hebben/ maer als die selve groot ende oudt worden zoo vergaen die ledekens ende dat merch verandert in hout. Die scorssen van dese boomen sijn heel effen. Die bladeren sijn groot lanck breet/ ghelijck vlueghelen uutghespreyt van vele bladeren tseghen malcanderen over aen een ribbeken wassende vergaert. Van den welcken elck besondere langachtich es ende rontsomme wat ghekerft. Die vruchten van den Esschen hanghen veel by een/ ende sijn platte smalle hauwkens/ ende daer in leyt dat saet.
[799] Esschen wassen gheerne in vochtighe plaatsen/ ontrent die rivieren ende waterlopen.
Tijt
Tsaet van Esschen wordt rijp in dat eynde van den Herfst.
Naem
Dese boom wordt gheheeten in Griecx Melia/ In Latijn Fraxinus/ In Hoochduytsch Eschernbaum/ Eschernholtz/ und Steyneschern/ In Neerduytsch Esschen ende Esschenboom/ In Franchois Fresne.
Die hauwkens oft vruchten van den Esschen worden ghenaemt in die Apoteken Lingua avis ende Lingua passarina.
Natuere
Dese bladeren ende scorssen van Esschen/ sijn middelmatich werm ende subtijl van substantien.
Tsaet es werm ende drooghe tot in den tweeden graedt.
Cracht ende werckinghe
A Die bladeren ende scorssen in wijn ghesoden ende ghedroncken openen ende stercken die verstopte levere ende milte/ ende
ghenesen die pijne van der sijden. Tselve doen sy oock in olie ghesoden ende van buyten op die sijden ghestreken.
B Item die scorssen bladeren ende ionghe scuetkens van den Esschen sijn oock goet in der selver manieren den watersuchtighen/ sy doen dat water afgaen ende lossen.
C Die seer vet sijn ende met huer smout verladen selen magher ende slanck worden/ als sy alle daghen nuchter drye oft vier
bladerkens van den Esschen met wijn innemen.
D Item sap van Esschen bladeren scorssen oft ionghe scuetkens met wijn ghedroncken wederstaet alle fenijn/ sonderlinghe den beten ende steken van den slanghen ende nateren.
E Men seyt oock dat die Esschen zoo crachtich sijn tseghen alle fenijn/ dat ontrent huer oft in huer scaduwe gheen fenijnnich ghedierte ghedueren en kan.
F Asschen van Esschen scorssen ghebrant met water vermenght/ gheneest die quade witte crauwagien ende dyerghelijcke
ruydicheyt.