Rembert Dodoens (Rembertus Dodonaeus):
Cruijdeboeck uit 1554
Het juli-augustusnummer van de Rijksmuseum Kunstkrant bevat vier pagina's met kleurenillustraties over het project Dodoens.
De titel: Het mooiste online plantenboek ter wereld? Lees het zelf in PDF:
«De cauw was so groot vroegh ende laete Dat den wijn in de gelaesen vervroor»
(1564) Bron: Eeuwigdurende Natuurkalender voor de Nederlanden (Vlaamse Toeristenbond)
Deel 6 Van der boomen, haghen, ende alle houtachtighe gewassen, en van huerder vruchten, gummen ende sapen ondersceet, fatsoen, naem, natuere, cracht ende werkinghe PlantenAlfabetisch
Voorwerk
Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen
Ierste deel
Gheslacht, onderscheet, fatsoen, naemen, cracht ende werckinghe
Het streven naar volledigheid vindt u terug in de tabel met miniatuurfoto's - en direct links naar websites met goede foto's van de betreffende plant, bovenaan de pagina.
Het Nikde initiatief in Tsjechië wordt opgevolgd door Botany.cz. We verwachten een nieuwe, ook engelstalige, website. De directe links worden t.z.t. aangepast.
Basistranscripties: Niek Koomen en andere vrijwilligers.
Literatuur- en namenonderzoek: Rob van der Hoeden (zie ook "Aantekening bij de namen").
Dit met de hand ingekleurd exemplaar van het Cruijdeboeck uit 1554 werd ter beschikking gesteld door de Bibliotheek van het Rijksmuseum te Amsterdam.
Bekijk de originele boeken van Dodoens in de Bibliotheek van het Rijksmuseum,
Frans van Mierisstraat 92, Amsterdam op dinsdag t/m zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur.
Toegang tot bibliotheek, prentenkabinet en studiezaal gratis. Identificatie verplicht.
Zie http://www.rijksmuseum.nl/wetenschap/studiezaal?lang=nl
Aantekening bij de namen in de kop van elk hoofdstuk
Bij elk hoofdstuk in transcriptie vindt men een opsomming van
de oude Latijnse (in veel gevallen ook de oude Griekse) naam of namen (een naam tussen haakjes duidt op de oude apothekersnaam)
de oude Vlaamse naam of namen (een naam tussen haakjes is een synoniem)
de huidige botanische naam (in vet en groen lettertype)
de tegenwoordige Nederlandse naam (in vet en groen lettertype).
De opsomming van de namen is in dezelfde volgorde als in de oorspronkelijke tekst.
Voor de determinatie van de planten in het Cruijdeboeck is als uitgangspunt genomen de lijst van plantennamen in de facsimile-uitgave van Histoire des plantes, 1557 (Carolus Clusius' vertaling van Dodoens' Cruijdeboeck uit 1554), die in 1978 is verschenen onder redactie van J.-E. Opsomer.
De oplossingen van Opsomer werden niet alle klakkeloos overgenomen, in een aantal gevallen is er van afgeweken (de beschrijvingen in 1557 en 1554 verschillen wel eens!). Opsomer heeft niet alle planten kunnen determineren en ook in de opsomming van namen in deze internetversie zijn er open plekken. Is er onzekerheid over de identiteit van een plant, dan is dit aangegeven met een vraagteken (?). Bij nog al wat namen is ter verdere informatie een noot toegevoegd.
Voor de nomenclatuur (van zowel de botanische als van de Nederlandse namen) van de in Nederland en Vlaanderen inheemse planten werd Heukels' Flora van Nederland (23e druk, 2005) door Ruud van der Meijden gevolgd.
Voor de niet-inheemse planten is een keur van andere bronnen geraadpleegd, zoals onder meer De geïllustreerde flora van Europa door Marjorie Blamey (2003) en diverse databases en/of websites op het internet (belangrijke bron: The Linnaean Plant Name Typification Project, http://www.nhm.ac.uk/jdsml/research-curation/projects/linnaean-typification/).
Een eerste opzet voor de namen in de kruidboeken van Rembert Dodoens is een - onvoltooid - register op het Cruydt-Boeck van 1644.
Hierin vindt men nog de namen uit de 22e druk van Heukels' Flora van Nederland. Ook zijn de determinaties in dit register niet overal gelijk aan die welke nu aan de transcripties van het Cruijdeboeck zijn toegevoegd. Mogelijk is het register interessant voor deze of gene (informatie over: de plantennamen in het Cruydt-Boeck van 1644, de Latijnse namen uit de editie van 1616 van Stirpium historiae pemptades sex ende Franse, Duitse, Vlaamse en oude namen uit het Cruijdeboeck van 1554 en de Franse vertaling van 1557 door Clusius). Klik voor het register op: http://leesmaar.nl/oudenamen/register_1644_nl/index.htm.